Μη αντικειμενική η παρουσίαση των γεγονότων

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο για δημοσίευμα της ιστοσελίδας «Διάλογος» με τίτλο «Λεμεσός: Γρονθοκόπησαν Ρωσίδα και την ανάγκασαν να φωνάξει συνθήματα για την Ουκρανία», ημερομηνίας 07 Μαρτίου 2022, και αποφάσισε ομόφωνα ότι το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 1 περί Ακρίβειας.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε, σε τακτική συνεδρίασή της, παράπονο (5_11_3_2022) για το δημοσίευμα της ιστοσελίδας «Διάλογος» με τίτλο «Λεμεσός: Γρονθοκόπησαν Ρωσίδα και την ανάγκασαν να φωνάξει συνθήματα για την Ουκρανία», το οποίο είχε αναρτηθεί στις 07 Μαρτίου 2022, καθώς και την απάντηση του Μέσου στο παράπονο.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο Γιώργο Στόγια, «το δημοσίευμα έχει ελλιπέστατη τεκμηρίωση ("σύμφωνα με ανάρτηση φίλης") (φωτογραφία κροπαρισμένη με τέτοιο τρόπο που να μην αναγνωρίζεται από μηχανές αναζήτησης) και ψευδή στοιχεία ("σημειώνεται ότι έχει γίνει καταγγελία στην Αστυνομία"). Σε επικοινωνία, όμως, δημοσιογράφων άλλων εντύπων που προσπάθησαν να διασταυρώσουν την είδηση, η Αστυνομία απάντησε ότι δεν υπάρχει καμία σχετική καταγγελία». Και προσθέσει πως στο δημοσίευμα «αναφέρεται ότι αυτή δεν είναι η πρώτη ανάλογη περίπτωση, αλλά πολλοί Ρώσοι παραπονιούνται ότι έχουν υποστεί επιθέσεις. Ανάλογος ισχυρισμός περιλαμβανόταν και σε ανακοίνωση της Ρωσικής Πρεσβείας, ο οποίος ωστόσο διαψεύστηκε από την Αστυνομία Κύπρου».

Ο παραπονούμενος διατύπωσε, επίσης, την άποψη ότι το δημοσίευμα «βάζει σε κίνδυνο τη δημόσια ασφάλεια γιατί μπορεί να προκαλέσει εχθροπάθεια και διάθεση αντεκδίκησης ανάμεσα σε εθνοτικές ομάδες που ζουν στην Κύπρο, και συγκεκριμένα επιθετικότητα απέναντι στους Ουκρανούς».

Στην απάντησή του ο αρχισυντάκτης του «Διαλόγου», Παναγιώτης Πενταλιώτης, αναφέρει πως επικοινώνησε με δημοσιογράφο της ιστοσελίδας γυναίκα ρωσικής καταγωγής, το όνομα της οποίας κατέχει, και αυτή κατήγγειλε ότι φίλη της, επίσης ρωσικής καταγωγής, είχε χτυπηθεί το προηγούμενο βράδυ, από τρία πρόσωπα ουκρανικής καταγωγής. Επιβεβαιώνει ότι δεν υπήρξε επικοινωνία με το αναφερόμενο ως θύμα «καθότι ευρισκόταν σε κατάσταση σοκ» ενώ, όπως αναφέρει «επιβεβαίωσε την ύπαρξη επεισοδίου, έξω από κατάστημα».

Δεν μπόρεσε ωστόσο, όπως αναφέρει, να επιβεβαιώσει τις πληροφορίες για την καταγωγή των εμπλεκομένων στο επεισόδιο, ενώ αν και έγινε προσπάθεια επιβεβαίωσης από την Αστυνομία των πληροφοριών, που κατείχε η ιστοσελίδα, δεν υπήρξε αρχικά απάντηση ενώ η διάψευση της Αστυνομίας, ακολούθησε μερικές μέρες αργότερα.

Ο αρχισυντάκτης της ιστοσελίδας, παραθέτει προς υποστήριξη των επιχειρημάτων του, διάφορα άλλα δημοσιεύματα, που αφορούν σε αντιπαραθέσεις μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εξετάζοντας όλα τα δεδομένα, αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα και την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια, σύμφωνα με την οποία:

Τα ΜΜΕ μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια.

Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα ΜΜΕ, ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και

να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να

καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή

εικασίας.

Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Η Επιτροπή επισημαίνει πως η παρουσίαση των πληροφοριών με τον τρόπο που γίνεται στο υπό αναφορά ρεπορτάζ, δεν είναι αντικειμενική. Το δημοσίευμα μπορεί να χαρακτηριστεί ως μεροληπτικό, ενώ αποδείχθηκε ότι τα γεγονότα δεν επιβεβαιώνουν την καταγγελία στην οποία αναφέρεται.

Υποδεικνύει, ταυτόχρονα, πως ο δημοσιογράφος προφανώς θυσίασε την εγκυρότητα και την ανάγκη διασταύρωσης των πληροφοριών που έλαβε, για χάρη της έγκαιρης μετάδοσης της είδησης.

Η Επιτροπή επισημαίνει πως ότι η φύση της συγκεκριμένης είδησης δεν είχε το στοιχείο του επείγοντος. Ως εκ τούτου, θα μπορούσαν οι υπεύθυνοι της ιστοσελίδας να αναμένουν την επιβεβαίωση των πληροφοριών τους προτού τις δημοσιεύσουν.

Επιπλέον, η χρονική συγκυρία της δημοσίευσης, εκρίθη επίσης ως κρίσιμη, καθότι η Επιτροπή θεωρεί πως θα μπορούσε να συμβάλει, εκούσια ή/και ακούσια, στην αναμόχλευση των διαφορών μεταξύ των δύο εθνοτήτων, όπως αυτή καταγράφεται και σε άλλες χώρες, με αφορμή την εμπόλεμη διαφορά των χωρών τους, και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Δυσμενείς διακρίσεις και στερεοτυπικές εκφράσεις κατά των γυναικών...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο που δημοσιεύτηκε στη στήλη «Συνήγορος του Διαβόλου» της εφημερίδας «Πολίτης», με ημερομηνία 23 Ιανουαρίου 2022, και με τίτλο «Ακτιβισμός του Twitter, της υστερίας και των κραυγών» παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη που αφορά στις ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, κατά την τελευταία της συνεδρίαση, εξέτασε συνολικά τέσσερα παράπονα (2_24/1/22) για άρθρο στη στήλη «Συνήγορος του Διαβόλου», που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Πολίτης» στις 23 Ιανουαρίου 2022, με τίτλο «Ακτιβισμός του Twitter, της υστερίας και των κραυγών», καθώς και την επίσημη απάντηση της εφημερίδας «Πολίτης».

Σε γραπτά παράπονα για το άρθρο και το συνοδευτικό σκίτσο προέβησαν οι οργανώσεις Κυπριακό Λόμπι Γυναικών, Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού καθώς και η Μύρια Αντωνιάδου.

Καταγγέλλουν την εφημερίδα για σωρεία παραβιάσεων του Κώδικα, και συγκεκριμένα Γενικών διατάξεων, καθώς και των Ειδικών Διατάξεων: Ακρίβεια, Τεκμήριο Αθωότητας, Σεξουαλικά Εγκλήματα, Δυσμενείς Διακρίσεις.

Στα παράπονα γίνεται λόγος για «σεξιστικό λόγο και μισογυνισμό» από πλευράς του αρθρογράφου και του σκιτσογράφου. Μεταξύ άλλων, οι καταγγελίες αναφέρουν ότι «η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε προωθεί στερεότυπα ότι οι γυναίκες που διεκδικούν τον δημόσιο λόγο και τα ανθρώπινα δικαιώματά τους είναι υστερικές, απεριποίητες, άσχημες, αφελείς και ευκολόπιστες».

Σημειώνεται, επίσης, η αναφορά ότι είναι «εξωφρενικό και ανεπίτρεπτο για μια εφημερίδα να επιτρέπει ή καλύτερα να δίνει το χώρο σε άτομα που διατηρούν στάσεις και αντιλήψεις μιας παρωχημένης εποχής, για να καλλιεργούν μέσα από το λόγο τους την ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών, την έλλειψη σεβασμού προς τις γυναίκες και τα δικαιώματα των γυναικών». Ταυτόχρονα επισημαίνεται ο ρόλος που έχουν να διαδραματίσουν τα ΜΜΕ στην καταπολέμηση της έμφυλης βίας σε όλες τις μορφές της: γυναικοκτονίες, βιασμούς, σεξουαλική παρενόχληση, ενδοοικογενειακή βία και άλλες.

Σε ένα από τα παράπονα αναφέρεται ότι το άρθρο δεν αποτελεί «έκφραση διαφορετικής άποψης με σεβασμό και καλή διάθεση. Αντίθετα είχε σκοπό την υποτίμηση και προσβολή μιας μερίδας πολιτών, μέσα από πολύ παρωχημένες και σεξιστικές απόψεις, που δεν θα έπρεπε να επιτρέπονται από τα μίντια τα οποία διαμορφώνουν γνώμες. Πρόκειται ξεκάθαρα για μια πατριαρχική κουλτούρα που βγαίνει μέσα από τα γραφόμενα και το σκίτσο, η οποία δεν έχει θέση στην κοινωνία μας».

Η εφημερίδα «Πολίτης», στην απάντησή της προς την ΕΔΔ, κάνει λόγο για «κατάχρηση του δικαιώματος προσφυγής στην Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εκ μέρους των οργανώσεων», επικαλούμενη την ομοιότητα στο περιεχόμενο των παραπόνων. Συγκεκριμένα, η εφημερίδα υποστηρίζει ότι «γίνεται προσπάθεια να φανεί ως μαζική αντίδραση».

Η εφημερίδα θεωρεί, επίσης, ότι γίνεται προσπάθεια φίμωσής της εκ μέρους των παραπονούμενων, και πως το υπό συζήτηση άρθρο αποτελεί άποψη, η οποία προστατεύεται στο πλαίσιο της ελευθερίας του λόγου. Σημειώνει ακόμη ότι, σε κάθε περίπτωση, το άρθρο αναφέρεται σε «κάποιες γυναίκες και άντρες και όχι σε όλες τις γυναίκες».

Όσον αφορά στο σκίτσο, ο «Πολίτης» επικαλείται το δικαίωμα για σάτιρα.

Η ΕΔΔ εξέτασε τις καταγγελίες καθώς και την απάντηση του μέσου.

Σε σχέση με το άρθρο, η ΕΔΔ αποφάσισε ομόφωνα ότι αυτό παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη για τις ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ:

«Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος».

Ο ισχυρισμός που προβάλλει στην απάντησή της η εφημερίδα, ότι το άρθρο αναφέρεται σε «κάποιες γυναίκες και άντρες και όχι σε όλες τις γυναίκες», δεν βρίσκει σύμφωνη την Επιτροπή. Το κείμενο σχολιάζει γενικευμένα και με αφοριστικούς όρους τη δημόσια διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών, χωρίς να εστιάζει ουσιαστικά σε συγκεκριμένες εκφράσεις ή μεθόδους.

Η κριτική προς οποιεσδήποτε συγκεκριμένες συμπεριφορές ή και ομάδες του πληθυσμού είναι θεμιτή, και είναι καθήκον της Επιτροπής να προστατεύσει τέτοιες τοποθετήσεις στο πλαίσιο της διασφάλισης του δικαιώματος της ελευθερίας της έκφρασης.

Όταν, όμως, κανείς χρησιμοποιεί εκφράσεις που διαχρονικά αξιοποιήθηκαν εναντίον των γυναικών, είναι υποχρεωμένος να είναι πολύ συγκεκριμένος ως προς το τι είναι αυτό που κρίνει ή ποια είναι τα άτομα που κρίνει. Στην προκειμένη περίπτωση, ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί εκφράσεις στερεοτυπικές, χωρίς να ορίζει με τρόπο ξεκάθαρο και συγκεκριμένο μια άλλη ομάδα, ή μια υποομάδα την οποία αφορούν αυτές οι εκφράσεις.

Τα μέλη της Επιτροπής συμφωνούν ότι η γλώσσα, το ύφος, οι χαρακτηρισμοί και οι αυθαίρετες αναπαραστάσεις του φύλου στο κείμενο του αρθρογράφου, έχουν ξεκάθαρα προσβλητικό χαρακτήρα, καθώς χλευάζουν το δικαίωμα έκφρασης και διαμαρτυρίας των πολιτών – σε αυτή την περίπτωση των γυναικών.

Όσον δε αφορά την επίκληση του χιούμορ, η Επιτροπή τάσσεται ανεπιφύλακτα υπέρ της προστασίας του δικαιώματος της άσκησης κριτικής και της σάτιρας. Την ίδια ώρα, όμως, η ΕΔΔ σημειώνει ότι δεν μπορεί αυτό το δικαίωμα να υπερισχύει οποιουδήποτε άλλου δικαιώματος, ούτε και μπορεί να χρησιμοποιείται προσχηματικά για να νομιμοποιεί τη ρητορική μίσους, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Επί της ουσίας, η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας συμμερίζεται τη θέση των παραπονούμενων ότι στο υπό εξέταση άρθρο αναμοχλεύονται στερεότυπα άλλων εποχών, μέσω των οποίων η γυναικεία διεκδίκηση μειώνεται σε «υστερία», ενώ παράλληλα στοχοποιείται η δημόσια έκφραση των γυναικών χρησιμοποιώντας την εμφάνιση τους ως όπλο ακύρωσης της φωνής τους.

Τελευταίο αλλά όχι έσχατο η ΕΔΔ αφήνει το γεγονός ότι ο αρθρογράφος απαξιώνει μια σειρά από εγκληματικές πράξεις (με τη φράση «κάτι σεξισμούς, μισογυνισμούς, γυναικοκτονίες, έμφυλες βίες και λοιπά τις παίζουν στα δάκτυλα») σε μια εποχή, μάλιστα, που η έμφυλη βία, αλλά και η συζήτηση γύρω από τον χειρισμό της απασχολεί καθημερινά την ειδησεογραφία. Τα Μέσα Ενημέρωσης έχουν σημαντικό ρόλο να διαδραματίσουν στην καλλιέργεια κουλτούρας μηδενικής ανοχής απέναντι σε οποιαδήποτε εγκληματική πράξη και είναι τουλάχιστον άστοχο να υποβιβάζεται η κατακραυγή και καταδίκη τους σε «υστερία» και «έλλειψη ψυχραιμίας».

Πρόσθετα των πιο πάνω, σημειώνεται ότι κατά τη συζήτηση του θέματος, τα μέλη της Επιτροπής εξέφρασαν προβληματισμό για τη θέση της εφημερίδας «Πολίτης», καθώς και για τους υπαινικτικούς χαρακτηρισμούς εναντίον της ΕΔΔ, δεδομένου ότι όλα τα Μέσα, περιλαμβανομένου του «Πολίτη» υιοθετούν τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Η Επιτροπή κρίνει, παράλληλα, ότι δεν τίθεται κανένα ζήτημα «κατάχρησης προσφυγής» ενώπιόν της. Τα παράπονα ήρθαν από συγκεκριμένους, επώνυμους φορείς, οι οποίοι ασχολούνται, με εμπειρογνωμοσύνη, με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Όχι μόνο δεν υπήρξε οποιαδήποτε προσπάθεια παραπλάνησης της ΕΔΔ, αλλά θα ανέμενε κανείς ότι οι συγκεκριμένες αντιδράσεις θα λειτουργούσαν ως επιπρόσθετος λόγος για να προβληματιστεί το Μέσο και ο αρθρογράφος.

Ως εκ τούτου, η ΕΔΔ, καθ’ εφαρμογή των όρων εντολής και του Καταστατικού της, θα συνεχίσει να εξετάζει όλα τα παράπονα που λαμβάνει, ανεξαιρέτως, και να προστατεύει από οποιοδήποτε περιορισμό ή προϋπόθεση το δικαίωμα της υποβολής παραπόνων.

Όσον αφορά την αναφορά στην απάντηση της εφημερίδας ότι γίνεται προσπάθεια φίμωσης εκ μέρους των παραπονούμενων, η ΕΔΔ θεωρεί ότι προσπάθεια εξουδετέρωσης της ελευθερίας έκφρασης προέρχεται στην πραγματικότητα από το υπό αναφορά άρθρο, το οποίο στοχοποιεί το δικαίωμα της διαμαρτυρίας. Εκφράσεις όπως «επαγγελματίες δικαιωματιστές και δικαιωματίστριες», «αναζητούν πάντα ένα θύμα και έναν λόγο να ουρλιάξουν», «αγαπημένο πεδίο της υστερίας τους η πατριαρχία», «ό,τι ακαταλαβίστικη μαλακία μπορούν να επινοήσουν την κάνουν τσιτάτο και τη μοστράρουν σαν άποψη», σίγουρα δεν ευνοούν τον διάλογο μεταξύ ατόμων που πιθανόν συμφωνούν με τον αρθρογράφο και ατόμων που διαφωνούν με αυτές τις τοποθετήσεις.

Τέλος, με αφορμή την αναφορά στα παράπονα για την συζήτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για το συγκεκριμένο δημοσίευμα, η ΕΔΔ επισημαίνει ότι η σχέση των δημοσιογράφων με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι ένα σημαντικό θέμα που ήδη την απασχολεί, όπως απασχολεί Συμβούλια Τύπου και Επιτροπές Δεοντολογίας και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Υπενθυμίζοντας τις πρόνοιες στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, ότι «…η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης…» αλλά και ότι οι λειτουργοί «…σέβονται και προάγουν τη δημοκρατία και τις άλλες πανανθρώπινες αξίες, σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ελευθερίες όλων…» η ΕΔΔ καταλήγει πως ένα από τα ερωτήματα που προκύπτει στην εποχή του Διαδικτύου είναι κατά πόσο η ενάσκηση του δημοσιογραφικού λειτουργήματος ισχύει μόνο κατά την ώρα της εργασίας του δημοσιογράφου.

Ο δημοσιογράφος αναγνώρισε πρώτος την προβληματική πρόταση στο άρθρο του, και απολογήθηκε

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (1_17/1/22) του Μεσογειακού Ινστιτούτου Μελετών Κοινωνικού Φύλου για άρθρο του Ανδρέα Παράσχου, που είχε ως τίτλο «Η τεράστια πολιτική απάτη, οι δύο Νίκοι και ο Αβέρωφ», το οποίο δημοσιεύθηκε στις 16 Ιανουαρίου 2022 στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» και ακολούθως αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα «ΦιλεNews».

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας για την χρήση «(…) υποτιμητικής γλώσσα για τις γυναίκες, με την χρήση της πρότασης «Τώρα ακόμα και η αριστερή αντιπολίτευση σιωπά σαν παρθένα που προκάλεσε τον βιαστή της»(…)».

Σημειώνουν πως «(…) η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε επαναθυματοποιεί τα θύματα βιασμού και συμβάλλει στην κουλτούρα βιασμού με την σεξιστική αντίληψη ότι οι γυναίκες προκαλούν τον βιασμό τους». Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, οι διατάξεις του Κώδικα που παραβιάζονται μέσα από το άρθρο είναι: 10. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ και 12. ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ, και ζητούν από την Επιτροπή όπως εξετάσει το παράπονο «(…) άμεσα με την δέουσα προσοχή και κοινωνική ευθύνη (…)».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ότι δεν υπάρχει παραβίαση του Κώδικα, εφόσον ο δημοσιογράφος αναγνώρισε πρώτος την προβληματική πρόταση στο άρθρο του, και απολογήθηκε μέσα από τις προσωπικές του ιστοσελίδες σε Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.

Επιπλέον, το Μέσο αυτορυθμίστηκε, αφαιρώντας το άρθρο από τον διαδικτυακό του ιστότοπο.

Η Επιτροπή σύμφωνα με το Καταστατικό της (Άρθρο 20) «…λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης και ως εκ τούτου δεν επιβάλει οποιαδήποτε ποινή ή επιδικάζει αποζημιώσεις…», και επιπλέον (Άρθρο 19) «…επιδίωξή της Επιτροπής είναι η διευθέτηση οιασδήποτε διαφοράς που δυνατό να ενέχει ουσιαστική παράβαση των προνοιών του Κώδικα».

Παρόλα αυτά, η Επιτροπή κρίνει σκόπιμο να επισημάνει προς τον αρθρογράφο πως υπήρξε σαφής παραβίαση του Κώδικα, και συγκριμένα της Ειδικής Διάταξης 12 περί Δυσμενών Διακρίσεων, με την χρήση της υπό αναφορά πρότασης. Υποδεικνύει, παράλληλα, πως τέτοιου είδους αναφορές πρέπει επιτέλους να σταματήσουν να χρησιμοποιούνται από δημοσιογράφους και Μέσα Ενημέρωσης, διότι όντως συντηρούν μια ξεπερασμένη κουλτούρα βιασμού.

«Ειδική Διάταξη 12:

ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας…»

Η Επιτροπή ζητά, επίσης, από την εφημερίδα να σημειώσει και στην έντυπη έκδοσή της ότι έχει προβεί σε διόρθωση του υπό αναφορά άρθρου, με την αφαίρεση της επίμαχης πρότασης.

Παραπλανητική η φωτογραφία...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (38_16/12/2021) για δημοσίευμα στο διαδικτυακό 24news του 24sports.com.cy με τίτλο «Λεμεσός: Κυκλοφόρησε υλικό «τρομοκρατικής οργάνωσης» - Ξέρει η Αστυνομία (pics)», που δημοσιεύθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2021.

Το άρθρο, σύμφωνα με την παραπονούμενη, παρουσιάζει ψευδείς πληροφορίες, καθώς «ισχυρίζεται ότι η φωτο με τους ένοπλους που φαίνεται κάτω από το άρθρο είναι φωτο οργάνωσης που δρα στη Λεμεσό». Και εξηγεί πως «η φωτο απλώς αλιεύτηκε από τα ΜΔΚ και αφορά άλλη οργάνωση που δεν σχετίζεται με την ομάδα στη Λεμεσό».

Η παραπονούμενη τονίζει, μάλιστα, πως «η προσπάθεια της εφημερίδας να σπείρει τον πανικό για δήθεν τρομοκρατική οργάνωση που δρα τη Λεμεσό, εκτός από τη διασπορά ψευδών ειδήσεων, ισοδυναμεί με ρητορική μίσους κατά των μεταναστών, οι οποίοι απεικονίζονται ως επικίνδυνοι, εξ ου και τα ρατσιστικά σχόλια που εισέπραξε το άρθρο κάτω από τη δημοσίευση της φωτογραφίας».

Στην απάντησή του το Μέσο σημειώνει πως «το εν λόγω θέμα το ψάξαμε διότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησαν φωτογραφίες και βίντεο (το βίντεο κατέβηκε) που έκαναν λόγο για ορκωμοσία, στη Λεμεσό, μιας ομάδας αλλοδαπών ατόμων, που έχουν κηρυχθεί στη χώρα τους ως τρομοκρατική οργάνωση».

Και προσθέτει: «Όταν ζητήσαμε τη θέση της Αστυνομίας (από τον εκπρόσωπο Τύπου, Χρίστο Ανδρέου), μας εξήγησε τι ακριβώς συνέβη ξεκαθαρίζοντάς μας πως είναι εις γνώση των Αρχών. Προχωρήσαμε στην ανάρτηση του θέματος με σκοπό να απαντήσουμε στο ερώτημα τι είναι η προαναφερθείσα οργάνωση και ποια η σύνδεσή της με την Κύπρο. Το εν λόγω ερώτημα για μέρες κυκλοφορούσε στα social media προκαλώντας σύγχυση και ανησυχία. Επιλέξαμε να αναρτήσουμε ως κεντρική φωτογραφία τη συγκεκριμένη διότι είναι αυτή που αναδημοσιευόταν σε αναρτήσεις.

Να σημειωθεί ότι η περί ης ο λόγος φωτογραφία είναι ακόμα δημοσιευμένη στη σελίδα της εν λόγω ομάδας, «INDIGENOUS PEOPLE OF BIAFRA CYPRUS (IPOB CYRUS)».

Σχετικά με την αναφορά της παραπονούμενης πως ο σκοπός τους ήταν να σπείρουν τον πανικό, το Μέσο επισημαίνει πως αυτό «διαψεύδεται από το άρθρο», «(… ) αφού ξεκαθαρίζουμε μέσα από επίσημες δηλώσεις και θέσεις από πλευράς Αστυνομίας πως κάτι τέτοιο δεν υφίσταται, εξηγώντας μάλιστα τι είναι η εν λόγω ομάδα».

Για τον ισχυρισμό περί διασποράς ψευδών ειδήσεων, το Μέσο αναφέρει πως «και αυτός καταρρίπτεται για τους πιο πάνω λόγους, αφού έχει εξηγηθεί εκτενώς και τεκμηριωμένα ότι δεν υπάρχει θέμα τρομοκρατικής οργάνωσης».

Όσον αφορά την κατηγορία για ρητορική μίσους κατά των μεταναστών, το Μέσο τονίζει πως «ουδεμία σχέση έχει με το θέμα μας» και πως ζήτησε τις θέσεις της ομάδας.

Και προσθέτει: «Εάν ο σκοπός μας ήταν αυτός, ούτε θα ζητούσαμε τη θέση της Αστυνομίας ούτε θα επεξηγούσαμε τι ακριβώς συμβαίνει αλλά αντίθετα θα μέναμε μόνο στα όσα διαδόθηκαν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε ομόφωνα πως υπάρχει παραβίαση της Ειδικής Διάταξης 1 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εξαιτίας της δημοσίευσης της φωτογραφίας, η οποία είναι παραπλανητική σε σχέση με το περιεχόμενο του ρεπορτάζ, το οποίο συνοδεύει.

Σύμφωνα με την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια

Τα ΜΜΕ μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα ΜΜΕ ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Τέλος, η Επιτροπή σημειώνει, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, η παραπλανητική φωτογραφία αλλά και ο τίτλος της είδησης συντηρούν την κουλτούρα του ρατσισμού, καλλιεργούν τον φόβο, ενώ δείχνουν και πλήρη άγνοια σε ένα ιστορικό θέμα, το οποίο απασχόλησε για πολλά χρόνια τα δελτία ειδήσεων.

Παραβίαση της ειδικής διάταξης περί Ακρίβειας

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι δημοσίευμα στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» με τίτλο «Οι διαδρομές Λεμεσού και Πάφου στον ΟΣΕΛ» με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου 2021, παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και τη διάταξη περί ΑΚΡΙΒΕΙΑΣ. Η παραβίαση εντοπίζεται κυρίως στον τίτλο και την πρώτη παράγραφο του ρεπορτάζ, που παρουσιάζει δημοσιογραφική πληροφόρηση ή/και δημοσιογραφική εκτίμηση με τρόπο ως να πρόκειται για γεγονότα.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (39_17/12/2021) που υπεβλήθη από τον Οργανισμό Συγκοινωνιών Πάφου (ΟΣΥΠΑ) μέσω δικηγόρου, για το δημοσίευμα με τίτλο «Οι διαδρομές Λεμεσού και Πάφου στον ΟΣΕΛ», το οποίο δημοσιεύθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 2021 στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος».

Στο γραπτό παράπονο αναφέρεται ότι «το δημοσίευμα είναι ψευδές και περιέχει ανακρίβειες, με αποτέλεσμα να έχει προκληθεί παραπλάνηση στο κοινό». Σύμφωνα με τους παραπονούμενους στο εν λόγω άρθρο αναφέρεται πως η εταιρεία ΟΣΕΛ ΛΤΔ κέρδισε διαγωνισμό για τις αστικές συγκοινωνίες σε Λεμεσό και Πάφο και ότι θα αναλάβει τις δημόσιες μεταφορές και στις δυο επαρχίες.

Και σημειώνουν: «Η Εταιρεία μας είχε υποβάλει προσφορά και συμμετέχει στον διαγωνισμό που αφορά την Πάφο, και μέχρι σήμερα (ημερομηνία υποβολής παραπόνου 17/12/2022) δεν έχει κοινοποιηθεί από την Αναθέτουσα Αρχή οποιαδήποτε απόφαση σε σχέση με τον εν λόγω δημόσιο διαγωνισμό».

Στην επιστολή του ο ΟΣΥΠΑ παραπέμπει, στη συνέχεια, σε σχετικό link του Υπουργείου Μεταφορών, στο οποίο δίνονται οι πληροφορίες για τη διαδικασία προσφορών που ίσχυαν μέχρι την στιγμή που εστάλη το παράπονο στην ΕΔΔ.

Στην απάντησή του το Μέσο, και συγκεκριμένα ο δημοσιογράφος Βάσος Βασιλείου, ο οποίος υπογράφει το υπό αναφορά ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Σχετικά με την συγκεκριμένη (αφηρημένη) καταγγελία, θεωρώ πως έγραψα το αυτονόητο και είμαι βέβαιος πως και υμείς θα καταλήγατε περίπου σε αυτά που κατέληξα κι εγώ, έχοντας υπόψιν τα δεδομένα της υπόθεσης. Ούτε και θεωρώ πως θεωρείτε πως αν δημοσίευα αυτούσια την ανακοίνωση του υπουργείου Μεταφορών σχετικά με την λήξη του διαγωνισμού θα προσέφερα οτιδήποτε στον αναγνώστη της εφημερίδας ή και της ιστοσελίδας του «Φιλελευθέρου».»

Στη συνέχεια ο δημοσιογράφος παραθέτει την πληροφόρηση που είχε για τις προσφορές ενός εκάστου των ενδιαφερόμενων εταιρειών, όπως αυτές προκύπτουν από την ιστοσελίδα την αρμόδιας υπηρεσίας, υπό την επικεφαλίδα «Πληροφορίες Αποσφράγισης», και με την ένδειξη «Η παροχή Υπηρεσιών Δημοσίων Επιβατικών Μεταφορών με Λεωφορεία για την κάλυψη της Γεωγραφικής Περιοχής Λεμεσού και Γεωγραφικής Περιοχής Πάφου».

Ο κ. Βασιλείου σημειώνει ως εκ της πληροφόρησης αυτής «…το υπουργείο θα κληθεί να αποφασίσει σε ποιον θα κατακυρώσει την προσφορά. Για χάρη συζήτησης ερωτώ τα σεβαστά μέλη της Επιτροπής σας, σε ποιον θα καταχωρούσαν την προσφορά με βάση τα πιο πάνω δεδομένα, ώστε η απόφαση τους να σταθεί και ενώπιον δικαστηρίων χωρίς να κινδυνεύει να καταδικαστεί με αποζημιώσεις το κράτος; Και αν μου αντιτείνετε πως δεν είστε δικαστές, σας καλώ να απαντήσετε ως δημοσιογράφοι ή έστω ως απλοί παρατηρητές ποιος κέρδισε την προσφορά; Κατά την ταπεινή μου γνώμη, με βάση τα δεδομένα και τα επίσημα στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στις 3 Δεκεμβρίου (οκτώ μέρες πριν το δημοσίευμα του «Φ») είναι αυτονόητο ποιος κερδίζει την προσφορά».

Και καταλήγει: «Θεωρώ επίσης, πως το γεγονός ότι δεν ανακοινώθηκε επισήμως το ποιος κέρδισε την προσφορά δεν διαφοροποιεί τα δεδομένα τα οποία έχετε ενώπιον σας. Το δημοσίευμα ήταν ακριβές σε όλους τους αριθμούς που κατέγραψε, ενώ ο τίτλος αποδίδει το αποτέλεσμα του διαγωνισμού».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, εξετάζοντας τόσο το παράπονο και την απάντηση του Μέσου και του δημοσιογράφου, όσο και τα δεδομένα που σχετίζονται με την υπό αναφορά διαδικασία προσφορών, αποφάσισε κατά πλειοψηφία πως υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 1 (Ακρίβεια), παραβίαση η οποία εντοπίζεται στον τίτλο και την πρώτη παράγραφο του ρεπορτάζ.

Σύμφωνα με την Ειδική Διάταξη 1 του ΚΔΔ:

Τα Μ.Μ.Ε. μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα Μ.Μ.Ε. ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Η Επιτροπή σημειώνει πως στην περίπτωση της σύμβασης με την οποία ασχολείται το δημοσίευμα, η διαδικασία της μελέτης των προσφορών από το υπουργείο Μεταφορών δεν είχε ολοκληρωθεί κατά την στιγμή συγγραφής του ρεπορτάζ. Ο δημοσιογράφος παραθέτει δημοσιογραφική εκτίμηση βασισμένη σε πληροφορίες, και όχι ένα τετελεσμένο γεγονός, και στην ουσία προτρέχει να θεωρήσει ως δεδομένη την έκβαση της διαδικασίας, αναφέροντας στον τίτλο πως τη διαδικασία «έχει κερδίσει η τάδε εταιρεία».

Στον τίτλο του ρεπορτάζ και στην πρώτη παράγραφό του ο δημοσιογράφος δεν επικαλείται πληροφορίες, ούτε προσδιορίζει ότι βασίζεται στη δημοσιογραφική, προσωπική ή άλλη εκτίμησή του. Αντιθέτως παρουσιάζει αυτή την εκτίμηση ως δεδομένο γεγονός. Η χρήση διαφορετικών λέξεων σίγουρα θα διαφοροποιούσε τα δεδομένα.

Η Επιτροπή δεν αμφισβητεί ούτε την εμπειρία ούτε την ικανότητα των δημοσιογράφων να αναλύουν δεδομένα και να προβαίνουν σε εκτιμήσεις ή/και ερμηνείες δεδομένων και πληροφοριών. Αυτό, ωστόσο, δεν αναιρεί τη θέση πως η συγκεκριμενοποίηση και η ακρίβεια είναι βασικά συστατικά του δημοσιογραφικού λόγου, και πως οι δημοσιογράφοι πρέπει να είναι σαφείς στις λέξεις και φράσεις που χρησιμοποιούν, και να προσδιορίζουν με ακρίβεια κατά πόσο αυτό που παρουσιάζουν στα γραφόμενά τους βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα ή σε δημοσιογραφική ή άλλη εκτίμηση.

Τέλος, η Επιτροπή τονίζει πως δεν είναι θέμα δικό της να αποφασίσει ποιο θα έπρεπε να είναι το αποτέλεσμα της διαδικασίας, παρόλο που αυτό, όπως ανακοινώθηκε σε μεταγενέστερο χρόνο, φαίνεται να δικαιώνει την εκτίμηση του δημοσιογράφου.

Όπως τονίζει, επίσης, πως δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα της Επιτροπής το θέμα που εγείρουν οι παραπονούμενοι στην επιστολή τους για ζημιά που τυχόν έχουν υποστεί ως εκ του δημοσιεύματος.

Ο δημοσιογράφος δεν χρειάζεται να έχει επιστημονική ή άλλη ειδική κατάρτιση για το θέμα το οποίο καλύπτει

H Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (36_13/12/2021) για άρθρο στην εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» του Γιώργου Καλλινίκου, που δημοσιεύθηκε στις 12/12/21 με τίτλο «Ο εμβολιασμός παιδιών, κίνδυνοι και η πρόκληση στην κ. Γιαννάκη».

Στο άρθρο, o δημοσιογράφος καταλογίζει ανευθυνότητα στην γενική διευθύντρια του Υπουργείου Υγείας γύρω από το θέμα των εμβολιασμών των παιδιών, καθώς και πρόκληση κλίματος φόβου προκειμένου γονείς να εμβολιάσουν τα παιδιά τους.

Σύμφωνα με την παραπονούμενη, «εν μέσω πανδημίας δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται δημοσιογράφοι συστηματικά να αρθρογραφούν χωρίς στοιχειώδεις γνώσεις ιατρικής και να παραπλανούν και να εκφοβίζουν τους αναγνώστες με τις δικές τους εμμονές και ιδεολογίες». Διερωτάται ακόμη «τι έχει κάνει η ΕΔΔ για να σταματήσει αυτή την αρθρογραφία και κατά πόσο έχει επιβάλει ποινές ή προβεί σε προειδοποιήσεις ή διαγραφές μελών για το καλό της δημόσιας υγείας».

Μεταξύ άλλων η παραπονούμενη αναφέρει «(…) Πότε θα σταματήσετε την παραπληροφόρηση που γίνεται έναυσμα και δικαιολογία για πράξεις όπως άρνηση εμβολιασμού, στοχοποίηση εκπαιδευτικών και γιατρών, βανδαλισμοί σε σχολεία; (…) Έχετε κι εσείς τεράστια ευθύνη για το είδος και την ποιότητα των άρθρων που επιτρέψατε να δημοσιεύονται . Δεν είναι ελευθερία λόγου να κυκλοφορεί οτιδήποτε ατεκμηρίωτο ή αντιεπιστημονικό για χάρη απλώς της κυκλοφορίας των εφημερίδων».

Στην απάντησή του ο Διευθυντής Σύνταξης της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος», Άριστος Μιχαηλίδης επισημαίνει ότι «ο Γιώργος Καλλινίκου σχολιάζει και ασκεί δημοσιογραφική κριτική στο πλαίσιο της δεοντολογίας και της ελευθεροτυπίας» και πως δεν είναι σοφό «να σπαταλούμε το χρόνο μας με όποιον ολοφάνερα εκφράζει επιθυμία να επιβληθεί λογοκρισία στα ΜΜΕ». Και συνεχίζει: «Οι σελίδες μας είναι πάντα ανοικτές για να απαντούν οι διαφωνούντες στους δημοσιογράφους μας με τους οποίους διαφωνούν. Οτιδήποτε άλλο πέραν αυτού είναι περιττό και προβληματικό».

Στη δική του απάντηση, ο Αρχισυντάκτης της εφημερίδας Γιώργος Καλλινίκου αναφέρει πως «στο συγκεκριμένο άρθρο ασκώ κριτική επί συγκεκριμένων δηλώσεων της γενικής διευθύντριας του υπουργείου Υγείας. Δεν βλέπω πού τίθεται θέμα δεοντολογίας. Εκτός και αν θα καθιερωθεί στη δημοσιογραφία το ότι όποιος διαφωνεί με τις απόψεις κάποιου δημοσιογράφου τότε θα τον δικάζουμε…».

Και προσθέτει πως «στο εν λόγω άρθρο ξεκαθαρίζω ότι δεν παρακινώ κανέναν ούτε να προχωρήσει στον εμβολιασμό ούτε να μην το πράξει, όπως συνειδητά πράττω εδώ και 20 μήνες που βιώνουμε την πανδημία. Έχω, όμως, υποχρέωση να θέσω σε όλους τα κενά».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε, κατά πλειοψηφία, πως στο υπό αναφορά άρθρο δεν υπάρχει οποιαδήποτε παραβίαση του Κώδικα (είτε των Γενικών, είτε των Ειδικών Διατάξεων).

Διευκρινίζει πως ενθαρρύνει και υποστηρίζει τη συνεχή βελτίωση της μορφωτικής και επαγγελματικής κατάρτισης των δημοσιογράφων, πάντα με σεβασμό στη δημοσιογραφική δεοντολογία και ηθική, σύμφωνα και με τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, που αναφέρουν ότι: «…Το ήθος, η αξιοπρέπεια και εντιμότητα, η διαγωγή, η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών του Τύπου θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης…»

Όπως διευκρινίζει και πως ένας δημοσιογράφος δεν χρειάζεται να έχει επιστημονική ή άλλη ειδική κατάρτιση για το θέμα το οποίο καλύπτει δημοσιογραφικά ή το οποίο σχολιάζει με αρθρογραφία.

Ωστόσο, με αφορμή τα ερωτήματα που απευθύνονται προς την ίδια την ΕΔΔ για την αποστολή και τον ρόλο της, τόσο στην επιστολή της παραπονούμενης όσο και στις απαντήσεις της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος», η Επιτροπή σημειώνει ότι, όπως απορρέει από το Καταστατικό και τον Κώδικα, προασπίζεται το δικαίωμα της Ελευθερίας της Έκφρασης, και ειδικότερα την ελευθερία έκφρασης των ΜΜΕ, και λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων, άρα δεν επιβάλλει ποινές, ούτε λογοκρίνει.

Με αφορμή ειδικότερα την απάντηση του Γιώργου Καλλινίκου, επισημαίνεται ότι η ΕΔΔ, στην οποία συμμετέχει και «Ο Φιλελεύθερος» δια του Συνδέσμου Εκδοτών, δεν είναι «δικαστήριο» ούτε και λειτουργεί ως τέτοιο έναντι των δημοσιογράφων και των ΜΜΕ.

Η Επιτροπή επιλαμβάνεται παραπόνων που δέχεται από πολίτες. Ενώ τα ΜΜΕ, ως εκ του Καταστατικού και του Κώδικα που έχουν προσυπογράψει, έχουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την Επιτροπή κατά τη διεξαγωγή των ερευνών της.

Η Επιτροπή ζητεί την άποψη του Μέσου προκειμένου να έχει ολοκληρωμένη εικόνα για το υπό συζήτηση δημοσίευμα/ανάρτηση/μετάδοση και δίνει λόγο και στον ίδιο τον δημοσιογράφο, προτού τοποθετηθεί. Η ΕΔΔ, ως εκ της αποστολής της, βρίσκεται στο πλευρό των δημοσιογράφων, των μέσων ενημέρωσης, και της ποιοτικής δημοσιογραφίας, και προασπίζεται όχι μόνο το δικαίωμα της ελευθερία της έκφρασης αλλά και την υποχρέωση τήρησης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας.

Οι λεπτομέρειες στα εγκλήματα πρέπει να αποφεύγονται

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι ρεπορτάζ του τηλεοπτικού σταθμού Alpha Κύπρου, με ημερομηνία προβολής 06 Δεκεμβρίου 2021, σχετικά με υπόθεση διπλής γυναικοκτονίας, παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και την πρόνοια των Γενικών Διατάξεων που αφορά στον χειρισμό θεμάτων βίας, εγκλημάτων και θανάτου.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (35_08/12/2021) για ρεπορτάζ το οποίο μεταδόθηκε στο κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων (ώρα 20:00) του τηλεοπτικού σταθμού Alpha Κύπρου, στις 06 Δεκεμβρίου 2021, και το οποίο αφορούσε στις αστυνομικές έρευνες για την υπόθεση της διπλής γυναικοκτονίας, που διαπράχθηκε τον περασμένο Νοέμβριο σε εξοχική κατοικία στο χωριό Αμίαντος.

Σύμφωνα με το παράπονο «στο ρεπορτάζ για την διπλή γυναικοκτονία υπήρχαν ανατριχιαστικές λεπτομέρειες, οι οποίες ήταν αχρείαστες», ενώ το ρεπορτάζ «μεταδόθηκε σε ώρα που παρακολουθούν παιδιά».

Κατά την απάντησή του, ο Διευθυντής Ειδήσεων και Ενημέρωσης του Alpha Κύπρου, Γιώργος Κασκάνης, αναφέρει πως «η συνολική κάλυψη του θέματος εστίασε κυρίως στην ανάδειξη του μεγάλου ζητήματος της γυναικοκτονίας το οποίο έχει πάρει στις μέρες μας τεράστιες διαστάσεις». Και προσθέτει: «Οι λεπτομέρειες του τραγικού συμβάντος αναδεικνύουν, κατά την άποψή μου, τόσο το προφίλ του δολοφόνου όσο και την ευθύνη της πολιτείας για αυστηρότατες ποινές. Με απλά λόγια, τα όσα ακούστηκαν στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν δικαιολογούν ΚΑΝΕΝΑ ελαφρυντικό για τον δράστη».

Επιπλέον αναφέρει πως «το εύρος των λεπτομερειών που δίνονται, θα είναι πάντα ένα μεγάλο κεφάλαιο συζήτησης. Το θέμα είναι στο πλαίσιο αυτής της συζήτησης να μην χάνουμε την ουσία και να παρουσιάζουμε αυτού του είδους τα συγκλονιστικά γεγονότα κατά τρόπο που να περνούν σχεδόν αδιάφορα. Στο βαθμό όμως που συγκεκριμένες αναφορές ενόχλησαν, έστω και ένα τηλεθεατή ο οποίος προέβη και στην καταγγελία, οφείλουμε να το λάβουμε σοβαρά υπόψη και να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί στο μέλλον. Και αυτό θα πράξουμε.»

Η ΕΔΔ μελέτησε λεπτομερώς τόσο το ρεπορτάζ όσο και την απάντηση του μέσου.

Σε σχέση με το ρεπορτάζ, η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία πως αυτό παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και πρόνοια στις Γενικές Διατάξεις:

«Οι λειτουργοί του Τύπου κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους…

(β) …είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα, ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος, καθώς και πληροφοριών ή εικόνων που είναι επιβλαβείς ή μπορούν να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό, κυρίως στα παιδιά…»

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η αναφορά τόσων πολλών και τόσο λεπτομερών αναφορών στα όσα ακολούθησαν τη διάπραξη του εγκλήματος (όπως, μεταξύ άλλων, «…με τη βοήθεια του μικρού εκσκαφέα, μετέφερε τα πτώματα και τα έριξε το ένα πάνω στο άλλο…» και «…ομολογώντας, είπε πως την Χ… την είχε τυλίξει σε νάϋλον, καθώς αιμορραγούσε πολύ…») όχι μόνο δεν προσθέτουν οτιδήποτε στην ουσία του ρεπορτάζ, όπως την περιγράφει και ο Διευθυντής Ειδήσεων στην απάντησή του, αλλά αντίθετα προκαλούν φρίκη και αποτροπιασμό στο τηλεοπτικό κοινό, ιδιαίτερα δε στα παιδιά που παρακολουθούν.

Επιπρόσθετα, η Επιτροπή επισημαίνει πως το ρεπορτάζ περιελάμβανε πληροφορίες (όπως «…τις άκουσε να τον χλευάζουν και πώς κατάφεραν να τον κοροϊδέψουν αποσπώντας του χρήματα και ξεγελώντας τον… και τότε, όπως είπε, θόλωσε και τις σημάδεψε με το κυνηγετικό που κρατούσε…») οι οποίες αφορούσαν στην παρουσιαζόμενη ως αιτία της διπλής γυναικοκτονίας, με τρόπο που να μοιάζει ότι αποδίδει ελαφρυντικά στον καθ’ ομολογίαν δράστη, αλλά και να αιτιολογεί ένα έγκλημα, το οποίο, όπως και ο Διευθυντής Ειδήσεων επισημαίνει, προσλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις στην κοινωνία.

Προβληματικές θεωρεί η Επιτροπή και αναφορές όπως ότι «…συμφώνησαν να περάσουν μαζί κάποιες μέρες στο εξοχικό έναντι αμοιβής…» καθώς αυτές προσβάλλουν τα θύματα και επίσης μοιάζουν να δικαιολογούν τη γυναικοκτονία.

Είναι η θέση της ΕΔΔ ότι οι δημοσιογράφοι που χειρίζονται όχι απλώς ένα θέμα εγκλήματος αλλά ειδικότερα ένα θέμα γυναικοκτονίας, που έχει διάσταση η οποία ξεπερνά το όριο της έμφυλης καταπίεσης, πρέπει να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις διαστάσεις του φαινομένου, τις κοινωνικές προεκτάσεις, και την ευθύνη του μέσου που όλα αυτά συνεπάγονται. Πολλαπλασιάζονται οι γυναίκες που δολοφονούνται από τον σύζυγο, εραστή, πατέρα, συγγενή, βιαστή τους, και σε αυτά τα εγκλήματα δεν υπάρχουν περιθώρια ψυχολογικοποίησης ή ρομαντικοποίησης.

Σε σχέση με την απάντηση του μέσου, η Επιτροπή στέκεται στην αναγνώριση ότι «στο βαθμό που συγκεκριμένες αναφορές ενόχλησαν, οφείλουμε να το λάβουμε σοβαρά υπόψη και να είμαστε ακόμα πιο προσεκτικοί στο μέλλον. Και αυτό θα πράξουμε». Και αυτό δεδομένης της αρχής της αυτορρύθμισης πάνω στην οποία βασίζεται και η λειτουργία της ΕΔΔ.

Δυσμενείς Διακρίσεις σε ρεπορτάζ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονα (29_11/11/2021) σχετικά με το δημοσίευμα της δημοσιογράφου Αλεξίας Καφετζή στο 24h.com.cy με τίτλο «Μετακομίζει στην Κύπρο η Αφρική», που δημοσιεύθηκε στις 11/11/21 και αποφάσισε ομόφωνα πως το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα την ειδική διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις.

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους το άρθρο «περιέχει στοιχεία ρατσιστικής ρητορικής καθώς και ανακρίβειες που της παρουσιάζει ως γεγονότα». Αναφέρεται επίσης πως ως έντονα ρατσιστικές ξεχωρίζουν οι εκφράσεις: «Όπου κοιτάξει κανείς το βλέμμα του θα δει εκπροσώπους της μαύρης φυλής να κυκλοφορούν άσκοπα» και «Μεγάλες περιοχές της Κύπρου θυμίζουν Αφρική, αφού εκεί κυριαρχεί η μαύρη φυλή.».

Στην απάντησή της η Αλεξία Καφετζή αναφέρει πως δεν μπορεί να έχει ρατσιστικές τάσεις, μιας και η ίδια είναι μέλος μειονοτικής ομάδας, αφού ανήκει στην μαρωνίτικη κοινότητα της Κύπρου και πως συνεργάζεται και συναναστρέφεται προσωπικά επί καθημερινής βάσης με αλλοδαπούς μιας και ενοικιάζει σπίτι σε άτομα που κατάγονται από το Κόγκο. Όσον αφορά τις εκφράσεις που χρησιμοποιεί στο άρθρο αναφέρει πως τις χρησιμοποιήσαν για να περιγράψουν πραγματικότητες και καταστάσεις που βιώνουν καθημερινά πολλοί κάτοικοι συγκεκριμένων περιοχών. Και προσθέτει: «Σε καμία περίπτωση δεν ήταν στις προθέσεις μας να εξωθήσουμε ή να καλλιεργήσουμε ρατσιστικές συμπεριφορές».

Εξετάζοντας τα δεδομένα που είχε στα χέρια της η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα πως το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις, που σύμφωνα με την οποία

«Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος».

Η Επιτροπή επισημαίνει παράλληλα πως «συνακόλουθο του χειρισμού θεμάτων μετανάστευσης και ασύλου από τα ΜΜΕ με τρόπο που εμπεριέχει προκατάληψη που αφορά στις προαναφερθείσες ιδιότητες είναι η δημιουργία ξενοφοβικών αισθημάτων, γεγονός που επιτείνει τα κοινωνικά φαινόμενα τα οποία έχουν τη γενεσιουργό τους αιτία στη μη ανοχή της διαφορετικότητας».

Η Επιτροπή τονίζει πως «Κάθε δημοσιογράφος που σέβεται την ιδιότητά του και έχει συναίσθηση της αποστολής του οφείλει συνειδητά να μεριμνά ώστε να μην υπεισέρχονται με κανένα τρόπο στην εργασία του στοιχεία προκατάληψης εναντίον των μεταναστών και ταυτόχρονα να υποδεικνύει και τις θετικές πτυχές της παρουσίας τους στην Κύπρο.

Γι’ αυτό θα πρέπει να λαμβάνει συνεχώς υπόψη ότι το θέμα δεν είναι μονοδιάστατο αλλά σύνθετο και δεν πρέπει να τυγχάνει απλουστευτικής προσέγγισης που οδηγεί στη ξενοφοβία».

Ως εκ τούτου η Επιτροπή καλεί τους δημοσιογράφους να αποφεύγουν τον εντυπωσιασμό και τη δημιουργία συναισθημάτων φόβου, πανικού ή ανησυχίας για τις επιπτώσεις από τη μετανάστευση, αν δεν υπάρχει σοβαρή και βάσιμη τεκμηρίωση για τους προβαλλόμενους ισχυρισμούς.

Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι σύμφωνα με το Καταστατικό της ΕΔΔ σημείο 21

«Το καθ’ ου η απόφαση μέλος των Μ.Μ.Ε. υποχρεούται να δημοσιοποιήσει τη σχετική απόφαση της Επιτροπής και να προβεί στις αναγκαίες θεραπείες που αποφασίζει η Επιτροπή».

Καμία παραβίαση στο άρθρο της Avant Garde

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (26_20/09/21) για δημοσίευμα της Avant Garde στις 19/9/2021, με τίτλο «Ο Μάριος Ματσάκης δεν είναι πια το poster boy των ψεκασμένων».

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο, η χρήση του όρου «ψεκασμένοι» «δεν επιτρέπεται και αποτελεί ρητορική μίσους και μισαλλοδοξία η χρήση τέτοιου όρου για να αναφερθεί κάποιος στα άτομα τα οποία επιλέγουν να μην εμβολιαστούν».

Στην απάντησή του το μέσο αναφέρει πως «από πλευράς μας θεωρούμε ότι η χρήση της λέξης “ψεκασμένοι” δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως “ρητορική μίσους” ή “μισαλλοδοξία” και σας βεβαιώνουμε ότι οπωσδήποτε δεν αφορά σε άτομα που επέλεξαν να μην εμβολιαστούν, κάτι που είναι εξάλλου και νόμιμο δικαίωμά τους (…)». Και εξηγεί: « Στην περίπτωση του αρθρογράφου μας, και με πλήρη γνώση ότι η Κυπριακή Κυβέρνηση δεν εξαναγκάζει αλλά προτείνει τον εμβολιασμό, θα λέγαμε ότι η χρήση της λέξης δεν αφορά στον άνθρωπο που επέλεξε να μην εμβολιαστεί παρά μάλλον στον άνθρωπο που διαδίδει ψευδείς ειδήσεις και πληροφορίες συνωμοσιολογικού χαρακτήρα για τον εμβολιασμό». Παράλληλα σημειώνει πως «θα θέλαμε να σας βεβαιώσουμε ότι σεβόμαστε και προάγουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων, παρόλα αυτά στηρίζουμε το δικαίωμά μας, ως λειτουργοί του Τύπου, να σχολιάζουμε μέσω της αρθρογραφίας -είτε αυτή συμπεριλαμβάνει λέξεις της αργκό είτε όχι- τάσεις και συμπεριφορές που στηρίζουν και υποβοηθούν την διάδοση ψευδών και αντι-επιστημονικών πληροφοριών. Πόσο μάλλον δε όταν, στην προκειμένη, οι συμπεριφορές αυτές τάσσονται εναντίον της ασφάλειας και την υγείας των πολιτών σε μία δύσκολη περίοδο όπως αυτή που διανύουμε».

Εξετάζοντας τα δεδομένα η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι δεν υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.
Η Επιτροπή επισημαίνει πως δεν έχει εντοπίσει ρητορική μίσους στο άρθρο και πως είναι αντιληπτή η διάσταση της σάτιρας, αλλά το χιούμορ που χρησιμοποιεί έχει κάποια δόση υπερβολής.

Υπήρξε ωστόσο και η άποψη ότι η χρήση του όρου «ψεκασμένος» είναι σαν βρισιά, πως δεν είναι σωστό να χρησιμοποιείται, καθώς δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να διαχειριστεί κανείς αύτη την κατάσταση που ζούμε. Παρόλα αυτά η Επιτροπή αναφέρει πως το μέσο το αντιλαμβάνεται αυτό, γι’ αυτό και έδωσε μια συνειδητοποιημένη απάντηση και τονίζει πως αν ο διαχωρισμός που γίνεται στην απάντηση ήταν σαφής και στο άρθρο δεν θα υπήρχε παράπονο.

Η Επιτροπή τονίζει πως τα Μέσα θα πρέπει να είναι πιο προσεχτικά και καλό θα ήταν να αποφεύγουν τη χρήση όρων όπως «ψεκασμένοι» που μπορεί να προκαλέσουν το δημόσιο αίσθημα. Εξάλλου, η δημοσιογραφία δεν θα πρέπει να ενισχύει τον διαχωρισμό και την κατηγοριοποίηση των ανθρώπων ή να συμβάλει στη δημιουργία στρατοπέδων.

Ανεπίτρεπτος ο διασυρμός και η διαπόμπευση ομάδας ανθρώπων

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε, στη συνεδρίασή της στις 15 Σεπτεμβρίου 2021, παράπονο (21_09/07/21) εναντίον του «Φιλελευθέρου» σχετικά με είδηση/ρεπορτάζ που δημοσιεύθηκε στις 9 Ιουλίου 2021 με τίτλο «Τηλλυρία: Οι συνεχόμενες αφίξεις λαθρομεταναστών ανεβάζουν τους τόνους», καθώς και για την αναδημοσίευση του εν λόγω κειμένου από το «Pafos Net», την ίδια ημερομηνία, αλλά με τίτλο «Παράγινε το κακό: Και νέα φουρνιά λαθρομεταναστών στην Τηλλυρία. Οργή μεταξύ των κατοίκων».

Σύμφωνα με τους δύο παραπονούμενους, στο ρεπορτάζ χρησιμοποιούνται όροι μειωτικοί για μια μερίδα ανθρώπων και οι χαρακτηρισμοί αυτοί μπορεί να οδηγήσουν στην «διαπόμπευση και τον διασυρμό ομάδας ανθρώπων» και στην ξενοφοβία.

Η Επιτροπή συζήτησε το παραπονο και την απάντηση του Φιλελευθέρου, και αποφάσισε κατά πλειοψηφία πως στο αρχικό ρεπορτάζ της εφημερίδας εντοπίζεται παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, σε σχέση με την παρακάτω διάταξη:

1. ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.

Η παραβίαση της συγκεκριμένης διάταξης του Κώδικα εντοπίζεται στη χρήση της λέξης «λαθρομετανάστες», η οποία αναφερόταν αρχικά στον τίτλο του δημοσιεύματος. Κατά τη συζήτηση επισημάνθηκε ότι ο Φιλελεύθερος αυτορρυθμίστηκε, καθώς η συγκεκριμένη λέξη αντικαταστάθηκε με τον όρο «άτυποι μετανάστες» στο ρεπορτάζ που είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα της εφημερίδας, γεγονός που χαιρετίζει η Επιτροπή.

Σε σχέση με την αναδημοσίευση του κειμένου από το Pafos Net, η Επιτροπή δεν έλαβε καμία απάντηση από το διαδικτυακό μέσο, παρά την ηλεκτρονική επιστολή που απηύθυνε στο μέσο, αλλά και παρά τα επανειλημμένα ηλεκτρονικά μηνύματα που ακολούθησαν.

Η ΕΔΔ αποφάσισε ομόφωνα ότι το Pafos Net προχώρησε σε μία ακόμα παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, με την μη ανταπόκρισή του και την απουσία απάντησης στο παράπονο εναντίον του. Η παραβίαση αφορά στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, που αναφέρουν επί λέξει:

«Ο παρών Κώδικας εφαρμόζεται επί όλων των Μέσων Μαζικής ενημέρωσης (Εντύπων και Ηλεκτρονικών, περιλαμβανομένων των διαδικτυακών, Κρατικών, Ημικρατικών ή Ιδιωτικών κ.ά) και των λειτουργών των.
Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι Λειτουργοί των αναλαμβάνουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την Επιτροπή κατά τη διεξαγωγή των ερευνών της.
Η μη συνεργασία τους συνιστά παραβίαση του παρόντα Κώδικα.»

Παράλληλα, η Επιτροπή υπενθυμίζει την πρόνοια του Καταστατικού της που αναφέρει πως ναι μεν λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης και δεν επιβάλλει οποιαδήποτε ποινή ούτε επιδικάζει αποζημιώσες, αλλά: «Οι αποφάσεις και τα πορίσματα της Επιτροπής δημοσιοποιούνται. Το καθ’ ου η απόφαση μέλος των Μ.Μ.Ε. υποχρεούται να δημοσιοποιήσει τη σχετική απόφαση της Επιτροπής και να προβεί στις αναγκαίες θεραπείες που αποφασίζει η Επιτροπή.»

Ταυτόχρονα, η ΕΔΔ υπενθυμίζει, με αφορμή το παράπονο, ότι κατά την κάλυψη θεμάτων που αναφέρονται στη μετανάστευση, δημοσιογράφοι και ΜΜΕ οφείλουν να επιδεικνύουν συμπάθεια προς τους ανθρώπους που αναγκάζονται να διακινδυνέψουν ακόμα και τη ζωή τους στην αναζήτηση ενός καλύτερου αύριο, αλλά και να προβάλλουν την υποχρέωση του κράτους να τους παρέχει βοήθεια και προστασία.

Υπενθυμίζει ακόμα ότι η Δημοσιογραφική Δεοντολογία επιβάλει τη χρήση νομικά ορθής ορολογίας για τα θέματα μετανάστευσης, όπως επιβάλλει και την αποφυγή γραφής, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ότι συμβάλλει στην καλλιέργεια ρατσιστικής νοοτροπίας στην κοινωνία και το κοινό.

Σεξιστικό το εξώφυλλο του περιοδικού Capuccino

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε το παράπονο 24_12/08/21 για εξώφυλλο του περιοδικού Capuccino (ημερομηνίας 07/08/2021) το οποίο διανέμεται με την εφημερίδα Πολίτης κάθε Σάββατο. Το εξώφυλλο απεικόνιζε μια ημίγυμνη γυναίκα, η οποία καλύπτει μέρη του σώματός της με τα μαλλιά της, να κάθεται πάνω σε μία συσκευή τηλεόρασης. Ο τίτλος ήταν «Τα Απολύτως Απαραίτητα», χωρίς υπότιτλο, ενώ με ανάγνωση ρεπορτάζ που φέρει τον ίδιο τίτλο, στο εσωτερικό του περιοδικού, αντιλαμβανόταν ο αναγνώστης ότι αυτό αναφερόταν στα καλοκαιρινά προγράμματα των τηλεοπτικών σταθμών.

Ο παραπονούμενος ανέφερε στην επιστολή του ότι η ανήλικη κόρη του αγόρασε την εφημερίδα με το περιοδικό, και διερωτήθηκε γιατί η κοπέλα στο εξώφυλλο είναι γυμνή. Ο ίδιος θεωρεί ότι το εξώφυλλο ήταν σεξιστικό, υποτιμητικό για το γυναικείο φύλο και ακατάλληλο για ανηλίκους.

Η ΕΔΔ αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι το εξώφυλλο του περιοδικού Capuccino είναι σεξιστικό και παραβιάζει:

α) το σημείο 12 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, που αναφέρει ότι: «Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση το φύλο.»

β) τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, στο σημείο που αναφέρουν ότι:

«Οι λειτουργοί των ΜΜΕ, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους, σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων…»

Η απόφαση λήφθηκε ερήμην, εφόσον είχε παρέλθει η περίοδος 15 ημερών, που δίδεται στα ΜΜΕ, σύμφωνα με το Καταστατικό της ΕΔΔ, για άσκηση του δικαιώματος για απάντηση. Σημειώνεται πως η απάντηση του Μέσου εστάλη στην ΕΔΔ μία ημέρα μετά την λήψη της παρούσας απόφασης.

Η ΕΔΔ επισημαίνει ότι η απόφασή της ουδεμία σχέση έχει με πουριτανικές αντιλήψεις ούτε και αποτελεί δείγμα σεμνοτυφίας. Αντιθέτως εστιάζει στην μονοδιάστατη θεώρηση του γυναικείου φύλου, που το περιορίζει σε ρόλους αναχρονιστικούς και συχνά προσβλητικούς (π.χ. «γυναίκα σεξουαλικό αντικείμενο»).

Τέτοιου είδους απεικονίσεις αντανακλούν και προάγουν ξεπερασμένες αντιλήψεις για τους ρόλους των δύο φύλων και δυναμιτίζουν την παρουσία και την προβολή ανδρών και γυναικών στη δημόσια σφαίρα. Επιπρόσθετα, θεωρεί πως με αυτή την πρακτική, τα ΜΜΕ συντηρούν και αναπαράγουν έμφυλα στερεότυπα, και ενισχύουν συγκεκριμένες προσδοκίες για το ανθρώπινο σώμα.

Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι η δημοσίευση γυμνών σωμάτων, κατά κανόνα γυναικείων, και συνήθως άσχετων με το περιεχόμενο του θέματος, εξακολουθεί να αποτελεί μια παγιωμένη πρακτική στα ΜΜΕ. Υπενθυμίζει, παράλληλα, παλαιότερες απόφάσεις της, που αφορούσαν στην πρακτική που ακολουθούν κυρίως αθλητικοί ιστότοποι και εφημερίδες, με τη δημοσίευση φωτογραφιών γυμνών γυναικών, να συνοδεύουν κείμενα, τίτλους και λεζάντες με σεξουαλικά υπονοούμενα.

Λόγω ακριβώς της γενικευμένης έκτασης του φαινομένου, η ΕΔΔ αποφάσισε να θέσει γενικότερα το θέμα και καλεί τα ΜΜΕ να επανεξετάσουν τέτοιες προβληματικές πρακτικές. Το περιεχόμενο αυτών των δημοσιεύσεων λειτουργεί αντίθετα με τις προσπάθειες για την καταπολέμηση των έμφυλων στερεοτύπων, την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς.

Παραπλανητικό και ανακριβές το άρθρο σύμφωνα με την ΕΔΔ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε αυτεπάγγελτα (15_4/05/21) δημοσίευμα της ιστοσελίδας «ToThemaOnline» ημερομηνίας 04/05/2021 με τίτλο «Νεκρός ο Ανδρέας Ραουνάς – Ήταν ο πρώτος πολίτης που εμβολιάστηκε στην Κύπρο σε ηλικία 84 ετών - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ».

Το μέσο κλήθηκε να απαντήσει για παραβιάσεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας στο δημοσίευμα, και στην απάντησή του σημειώνει πως στον τίτλο του δημοσιεύματος «διαχωρίζεται το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος πολίτης που εμβολιάστηκε στην Κύπρο με το γεγονός θανάτου του και αυτό γίνεται με την ένδειξη (-) όπως δηλαδή συμβαίνει και με όλα τα άρθρα που κρίνεται αναγκαίο να υπάρχουν δύο σκέλη στον τίτλο».

Και προσθέτει: «Σε άλλη παράγραφο ξεκαθαρίζεται ότι τα αίτια θανάτου του δεν έχουν δοθεί στη δημοσιότητα αλλά έχουν γίνει γνωστά στους οικείους του, έτσι ώστε να μην αφήνει υπόνοια ότι ο θάνατος αποδίδεται στο εμβόλιο. Επιπρόσθετα, δεν θα μπορούσαμε να αποκλείσουμε ότι ο θάνατος προήλθε από το εμβόλιο, δεδομένου ότι δεν δημοσιεύθηκε κάποιο σχετικό ιατρικό έγγραφο.»

Εξετάζοντας τα δεδομένα η Επιτροπή έκρινε ομόφωνα πως το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα τις Ειδικές Διατάξεις σημείο 1. ΑΚΡΙΒΕΙΑ.

Η συγκεκριμένη πρόνοια του Κώδικα αναφέρει:

Τα Μ.Μ.Ε. μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια.

Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα Μ.Μ.Ε. ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.

Η Επιτροπή έκρινε πως το άρθρο είναι παραπλανητικό και ανακριβές, όχι μόνο στον τίτλο αλλά και στο κείμενο, καθώς η αναφορά πως ο 84χρονος ήταν ο πρώτος πολίτης που εμβολιάστηκε στην Κύπρο, συνιστά σαφές υπονοούμενο πως ο θάνατός του προήλθε από το εμβόλιο. Η συγκεκριμένη πληροφορία θα έπρεπε να είχε αποφευχθεί, καθώς δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο στο ρεπορτάζ, σχετικά με την ακριβή αιτία θανάτου.

Η Επιτροπή κρίνει ότι το μέσο θα έπρεπε να λάβει σοβαρά υπόψιν και τον χρόνο ανάρτησης της συγκεκριμένης είδησης, και συμπερίληψης της πληροφορίας ότι ήταν ο πρώτος πολίτης που εμβολιάστηκε, δεδομένης της δημόσιας συζήτησης, και μάλιστα σε υψηλούς τόνους, για τυχόν παρενέργειες του εμβολίου κατά του κορωνοϊού, καθώς και της δημόσιας σύγκρουσης μεταξύ υποστηρικτών του εμβολιασμού και όσων αντιτίθενται.

Τελος, η Επιτροπή υπενθυμίζει τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, και το σημείο που αναφέρει ότι οι λειτουργοί των ΜΜΕ, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους:

«…είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος».

Οι ακραίες εκφράσεις πρέπει να αποφεύγονται

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (22_14/07/21), που συνυπόγραψαν 25 άτομα, και που αφορά σε άρθρο της εφημερίδας «Φιλελεύθερος» με τίτλο «Και κατά και υπέρ των ανεμβολίαστων!» με ημερομηνία δημοσίευση τις 07/07/2021.

Σύμφωνα με τον ισχυρισμό των παραπονούμενων, ο αρθρογράφος «προβαίνει σε ατεκμηρίωτους και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς προς όλους τους ανθρώπους που δεν έχουν εμβολιαστεί». Ενώ σημειώνεται πως «το αίσθημα του διχασμού εντός της κυπριακής κοινωνίας οξύνεται μέρα με την μέρα» στα ζητήματα που αφορούν τους εμβολιασθέντες και όσους διαφωνούν με τον εμβολιασμό κατά της νόσου CoViD-19.

Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» στην απάντησή της ανέφερε πως δεν θεωρεί ότι υπήρξε παραβίαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, ούτε από τον ίδιο τον αρθρογράφο, αλλά ούτε και από την εφημερίδα, η οποία, όπως αναφέρεται, « δημοσιεύει χωρίς λογοκρισία, αδιακρίτως όλες τις απόψεις. Κάτι που και ο ίδιος ο καταγγέλλων διαπιστώνει, αφού επικαλείται και αναφορές σε άλλα άρθρα του Φιλελεύθερου, που εκφράζουν διαφορετικές απόψεις από τον Χρήστο Μιχαηλίδη». Και σημειώνει πως «η άποψη του Χρ. Μιχαηλίδη δημοσιεύθηκε στις 7 Ιουλίου, ο καταγγέλλων επικοινώνησε με την αρχισυνταξία η οποία του έδωσε χώρο να απαντήσει, και την επόμενη μέρα, 8 Ιουλίου, δημοσιεύσαμε την εκτενή απάντηση του».

Κατά την εξέταση του παραπόνου, στην Ολομέλεια της ΕΔΔ, αναφέρθηκε ότι και τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι φέρουν ευθύνη για το κλίμα που καλλιεργείται στην κοινωνία σε σχέση με το συγκεκριμένο θέμα. Όπως και ότι, αριθμός ΜΜΕ και δημοσιογράφων φέρει μεγάλο μέρος της ευθύνης για τον διχασμό που παρατηρείται, το τελευταίο διάστημα, στην κοινωνία μας, μεταξύ εμβολιασμένων και αντιεμβολιαστών.

Επισημάνθηκε, παράλληλα, ότι μπορεί ο δημοσιογράφος, σε ένα ενυπόγραφο άρθρο, να εκφράζει τις προσωπικές του απόψεις, αλλά αυτό δεν του δίνει το δικαίωμα να κάνει χρήση ακραίων εκφράσεων, όπως το να χαρακτηρίζει τον όποιο πολίτη μένει ανεμβολίαστος ως «φονικό όπλο ή δυνητικό δολοφόνο, ο οποίος κυκλοφορεί ελεύθερος».

Επισημαίνεται, προς τούτο, η αναφορά στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ότι «το ήθος, η αξιοπρέπεια και εντιμότητα, η διαγωγή, η συμπεριφορά και το επαγγελματικό επίπεδο των λειτουργών θα πρέπει να είναι της υψηλότερης δυνατής στάθμης» καθώς και ότι οι λειτουργοί των ΜΜΕ «κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους, σέβονται και προάγουν τη δημοκρατία και τις άλλες πανανθρώπινες αξίες» και «σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων».

Είναι η θέση της ΕΔΔ πως τέτοιες αναφορές όντως συμβάλλουν στην καλλιέργεια αρνητικού κλίματος, παρόλο που αναγνωρίζει ότι η εφημερίδα, τηρώντας την σχετική πρόνοια του Κώδικα (Ειδική Διάταξη αρ. 2 για το Δικαίωμα Απάντησης) έχει δώσει δικαίωμα απάντησης στον πρώτο παραπονούμενο, και δημοσίευσε την σχετική επιστολή του.

Σε σχέση με την αναφορά σε καλλιέργεια ρητορικής μίσους (hate speech) και πως ως τέτοια ρητορική μίσους μπορεί να θεωρείται απλώς και μόνο η χρήση συγκεκριμένων λέξεων, αναφέρθηκε πως κάθε δημοσίευμα είναι διαφορετικό, και δεν πρέπει να εξισώνονται άρθρα ή/και ρεπορτάζ, ούτε και να συγκρίνονται και να εξισώνονται λέξεις.

Με βάση την επιστημονική ερμηνεία του όρου «ρητορική μίσους/hate speech», αυτή αφορά σε μία ήδη υπάρχουσα κοινωνική ομάδα, η οποία υφίσταται διάκριση λόγω ενός χαρακτηριστικού της. Και αυτό δεν ισχύει στη συγκεκριμένη περίπτωση, που γίνεται λόγος για όσους αρνούνται να εμβολιαστούν, αλλά χωρίς οι λόγοι να είναι για όλους οι ίδιοι.

Ωστόσο, τονίζεται προς τα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους πως θα πρέπει να αποφεύγεται η γλώσσα που λειτουργεί προς την περιθωριοποίηση και την κατηγοριοποίηση οποιασδήποτε μερίδας πληθυσμού, και συγκεκριμένα, με αφορμή το εν λόγω παράπονο, όσων επιλέγουν να μην εμβολιαστούν και το αντίθετο.

Ρατσιστικός λόγος και δυσμενείς διακρίσεις

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε το παράπονο (12_16/03/21) του Απόστολου Σκουρουπάτη εναντίον της εφημερίδας «Αλήθεια» για το πρωτοσέλιδο δημοσίευμά της στις 16/03/2021 με τίτλο «Βοηθήστε μας κύριε Υπουργέ, κάνε ότι έκανες στη Χλώρακα».

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο «το δημοσίευμα αναφέρει εμφαντικά «Στα σχολεία της Δρούσειας τα παιδιά των Σύρων μεταναστών υπερτερούν των παιδιών των ντόπιων». Πρόκειται ξεκάθαρα για διχαστικό και ρατσιστικό λόγο που προωθεί ρητορική μίσους και διάκρισης προς μια ευάλωτη μερίδα του πληθυσμού που δεν είναι σε θέση να υπερασπίσει τον εαυτό της: τα παιδιά» και προσθέτει πως το δημοσίευμα «φανερώνει τον μισανθρωπισμό προς τα παιδιά μεταναστών τα οποία βίωσαν τραγικές εμπειρίες στον τόπο τους».

Στην απάντησή του ο αρχισυντάκτης της «Αλήθειας» τονίζει πως «δημοσιεύσαμε – χωρίς οποιαδήποτε σχόλια δικά μας – επιστολές που έστειλαν στον υπουργό Εσωτερικών οργανωμένα σύνολα του τόπου (Σύνδεσμος Πεζοδρόμων Λευκωσίας, Κοινότητα Δρούσειας) στις οποίες περιγράφουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν από τους μεγάλους αριθμούς παράνομων μεταναστών», ενώ αποδίδει το παράπονο σε πολιτικές απόψεις του παραπονούμενου αντίθετες με αυτές που προβάλλει η εφημερίδα.

Η Επιτροπή αποφάσισε ότι:

Ο λόγος που χρησιμοποιεί ο δημοσιογράφος στο ρεπορτάζ όπως η αναφορά του σε «δράμα που περνούν αρκετές περιοχές της Κύπρου», καθώς και η παράθεση αυτούσιων των επιστολών που επικαλείται ο δημοσιογράφος και που περιλαμβάνουν παρόμοιες αναφορές, παραβιάζει τη διάταξη 12 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας περί δυσμενών διακρίσεων, που καθορίζει, μεταξύ άλλων, ότι: «Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, την εθνική ή κοινωνική προέλευση» καθώς και ότι «ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος».

Η Επιτροπή έκρινε, επίσης, ότι όσα προκύπτουν από το σύνολο του δημοσιεύματος και όσα συμπεράσματα εξάγει ο αναγνώστης από την παράθεση των δύο επιστολών, με αυτούσια τα επιχειρήματα που προβάλλουν οι υπογράφοντες, συνιστούν παραβίαση της πρόνοιας των γενικών διατάξεων του Κώδικα, που αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι:

«Οι λειτουργοί των ΜΜΕ κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους σέβονται και προάγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων».

Τα μέλη της ΕΔΔ έκριναν ομόφωνα ότι κατά τη σύνταξη του ρεπορτάζ δεν έχει επιδειχθεί η αρμόζουσα ευαισθησία στο θέμα, γεγονός που μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβές ή μπορεί να προκαλέσει αρνητικά συναισθήματα, κυρίως στα παιδιά, ή μπορεί να κριθεί ότι στοχοποιεί τους μετανάστες. Υπενθυμίζει, παράλληλα, τις καθοδηγητικές γραμμές που εξέδωσε στο παρελθόν σε σχέση με τον χειρισμό θεμάτων που αφορούν μετανάστες, αιτητές ασύλου, πρόσφυγες και θύματα εμπορίας ανθρώπων και τονίζει πως αυτές αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Η ΕΔΔ επισημαίνει, τέλος, πως η παράθεση απόψεων όπως ότι «χάνεται η φυλή μας» λόγω των μεταναστών και των προσφύγων, ακόμα και αν αποτελούν αυτούσια αναφορά από επιστολή προς τον υπουργό Εσωτερικών, σαφώς και παραβιάζει τις προαναφερθείσες πρόνοιες του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και δεν είναι δυνατό να προβάλλονται από οποιοδήποτε Μέσο.

Σημείωση: Η ΕΔΔ ενημερώνει για την απόφασή της και την Επίτροπο Προστασίας των Δικαιωμάτων του Παιδιού, ως απάντηση σε σχετική επιστολή που απηύθυνε στην Επιτροπή με αφορμή το εν λόγω δημοσίευμα.

Παραβίαση του Τεκμηρίου Αθωότητας σε σειρά δημοσιευμάτων της "24h"

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε το παράπονο (10_26/02/21) του Ευρωβουλευτή Δημήτρη Παπαδάκη σχετικά με σειρά δημοσιευμάτων της δημοσιογράφου Αλεξίας Καφετζή στην ιστοσελίδα «24h.com.cy», τις ημερομηνίες 18/02/2021, 20/02/2021, 23/02/2021, 24/02/2021 και 03/03/21.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο, η κ. Καφετζή, στα δημοσιεύματα, που αφορούν το πρόσωπό του, «τοποθετείται κατά τρόπο άκρως προσβλητικό, παραπλανώντας τους αναγνώστες». Συνεχίζοντας ο κ. Παπαδάκης αναφέρει πως ενώ εξάσκησε μετά το πρώτο δημοσίευμα το δικαίωμα απάντησης, η κ. Καφετζή τη δημοσίευσε «συνοδεύοντας την, με κείμενο που αναιρεί την υποχρέωση της για αντικειμενική και αμερόληπτη στάση». Και προσθέτει: «Δεν τηρεί καμία στάση ουδετερότητας, ούτε αντικειμενικότητας. Η ίδια με έχει κατηγορήσει, με έχει δικάσει και με έχει καταδικάσει και καλεί με τα δημοσιεύματά της το αναγνωστικό κοινό να πράξει το ίδιο… Ενώ λοιπόν, δεν είμαι ούτε ύποπτος, ούτε καταγγελθείς για οποιαδήποτε παρανομία (και ενώ η έρευνα για τα θέματα τα οποία θίγει η κ. Καφετζή ολοκληρώθηκε, καταλήγοντας ότι δεν υπάρχει τίποτε μεμπτό εναντίον μου) η εν λόγω δημοσιογράφος, μου έχει αφαιρέσει το δικαίωμα αυτό, καταδικάζοντας με για παρανομίες, για ψέματα, για παραπλάνηση, για φοροδιαφυγή και ό,τι άλλο φανταστεί. Έχρισε εαυτόν η κ. Καφετζή, κατήγορο και Δικαστήριο».

Στην απάντησή της η κ. Καφετζή απορρίπτει τους ισχυρισμούς του Ευρωβουλευτή σημειώνοντας πως «είναι μετά από μεγάλη έρευνα και στοιχεία που εντοπίσαμε, και για πρώτη φορά γράψαμε στις 18/2/2021 θέτοντάς τα ενώπιον των αναγνωστών μας και αποκαλύπτοντας τα πραγματικά γεγονότα.

Σε καμιά περίπτωση δεν είναι πρόθεσή μας ούτε να προσβάλουμε τον κ. Παπαδακη ούτε να τον εξοντώσουμε πολιτικά και δεν εξυπηρετούμε σκοπιμότητες κανενός». Και προσθέτει πως «σε καμιά περίπτωση δεν έχουμε γράψει οτιδήποτε το οποίο να είναι αναληθές ή να είναι υποβολιμαίο ή σκόπιμο».

Η Επιτροπή εξετάζοντας όλα τα δεδομένα αποφάσισε ότι τα δημοσιεύματα παραβιάζουν τη διάταξη 9 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας περί του Τεκμηρίου Αθωότητας, που αναφέρει ότι: «Οι λειτουργοί σέβονται πλήρως την αρχή ότι ο ύποπτος ή κατηγορούμενος για διάπραξη αδικήματος είναι αθώος μέχρις αποδείξεως του αντιθέτου κατόπιν νόμιμης διαδικασίας και συνεπώς αποφεύγουν να δημοσιοποιήσουν ο,τιδήποτε το οποίο να οδηγεί σε συμπεράσματα ως προς την ενοχή ή αθωότητα του υπόπτου ή/και κατηγορουμένου ή τείνει να τον διασύρει ή διαπομπεύσει.»

Όπως επεσήμανε η Επιτροπή στα δημοσιεύματα δεν λήφθηκε καθόλου υπόψη το τεκμήριο αθωότητας του υπό αναφοράν Ευρωβουλευτή, καθώς η δημοσιογράφος χρεώνει στον παραπονούμενο αδικήματα για τα οποία τον καταδικάζει η ίδια, χωρίς να παρουσιάζει απόφαση οποιουδήποτε αρμόδιου οργάνου ή θεσμού.

Έγινε λόγος για αυθαίρετη ερμηνεία γεγονότων, όπως αυτά αναφέρονται στα δημοσιεύματα. Επιπλέον, παρόλο που η δημοσιογράφος έδωσε στον κ. Παπαδάκη το Δικαίωμα Απάντησης, εντούτοις επανήλθε σε άλλο άρθρο, όπου επίσης κατέληξε από μόνη της σε απόφαση, κρίνοντας την απάντηση. Επιπλέον, αναφέρθηκε πως αν παρατηρήσει κανείς μόνο τους τίτλους στα δημοσιεύματα, θα διακρίνει να υπάρχει εμπάθεια της δημοσιογράφου έναντι του παραπονούμενου.

Η Επιτροπή σημειώνει επίσης, πως αν ο παραπονούμενος θεωρεί πως τίθεται θέμα λιβέλου, θα πρέπει να προσφύγει στη δικαιοσύνη, μιας και δεν είναι θέμα που εξετάζει η ΕΔΔ, αλλά το Δικαστήριο.

Καμία παραβίαση

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (31_15/11/2021) της εταιρείας ΚΙΣΑ Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό εναντίον του τηλεοπτικού σταθμού ΑΝΤ1 Κύπρου για ρεπορτάζ στο Κεντρικό Δελτίο Ειδήσεων που προβλήθηκε στις 21/09/21.

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους μεταδόθηκε, «χωρίς καμία επικοινωνία με την οργάνωσή μας, ότι ο Υπουργός Εσωτερικών αρνήθηκε να συμμετάσχει στις 20.09.2021 σε συνεδρία της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ισότητας Ευκαιριών μεταξύ Ανδρών και Γυναικών νωρίτερα την ίδια ημέρα επειδή στη συνεδρία είχε προσκληθεί να συμμετέχει και η «παράνομη» ΚΙΣΑ». Προσθέτουν πως «η ΚΙΣΑ θεωρεί ότι ο ΑΝΤ1, όπως και άλλα ΜΜΕ, άκριτα και αγνοώντας παντελώς κάθε αρχή δημοσιογραφικής δεοντολογίας, υιοθέτησε και πρόβαλε επανειλημμένα αναληθείς δηλώσεις του Υπουργού Εσωτερικών για την ΚΙΣΑ, χωρίς ποτέ να δώσει την ευκαιρία στην οργάνωσή μας να αποκαταστήσει την αλήθεια και να παραθέσει τις απόψεις της».

Στην απάντησή του ο Ant1 Κύπρου αναφέρει ότι «Αυτό που αναφέρεται στο ρεπορτάζ, χωρίς οποιαδήποτε ονομαστική αναφορά στην ΚΙΣΑ, είναι επί λέξει: “…όταν την Παρασκευή ενημερώθηκε ότι στη συνεδρία είχε κληθεί εκπρόσωπος οργάνωσης που πρόσφατα διαγράφηκε από το μητρώο του Εφόρου Σωματείων, και μάλιστα με απόφαση Δικαστηρίου, (ο Υπουργός Εσωτερικών) απέστειλε επιστολή στην Πρόεδρο της Βουλής, με την οποία επισήμανε ότι δεν θεωρεί σωστό να ζητείται η ταυτόχρονη παρουσία σε συνεδρίαση ενός Υπουργού της Κυβέρνησης και του εκπροσώπου της συγκεκριμένης οργάνωσης.”»

O Ant1 επισημαίνει ότι «Ο σταθμός δεν είχε καμία υποχρέωση να επικοινωνήσει με την οργάνωση, αφού δεν αναφέρεται ονομαστικά σε αυτήν και απλώς μεταδίδει την απάντηση του Υπουργού Εσωτερικών προς την Κοινοβουλευτική Επιτροπή».

Επιπλέον ο Αντ1 αναφέρει ότι «αποτελεί επιβεβαιωμένο γεγονός, με βάση την επιστολή του Υπουργού Εσωτερικών προς την Πρόεδρο της Βουλής, η οποία είδε το φως της δημοσιότητας ότι η υπό αναφορά Μη Κυβερνητική Οργάνωση ΔΙΑΓΡΑΦΗΚΕ από το μητρώο Σωματείων και Ιδρυμάτων, στις 14 Δεκεμβρίου του 2020 «…αφού παρέλειψε να συμμορφωθεί με τις πρόνοιες της κείμενης νομοθεσίας, δηλαδή παρέλειψε να επικαιροποιήσει το καταστατικό της». Ο Αnt1 επισημαίνει: «το ίδιο το Πιστοποιητικό Σύστασης Εταιρείας, το οποίο παραθέτει ως τεκμήριο η παραπονούμενη ΚΙΣΑ, πιστοποιεί ότι «…η ΚΙΣΑ Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό συστάθηκε σήμερα (δηλαδή στις 19 Μαΐου 2021), με βάση τον Περί Εταιρειών Νόμο Κεφ.113, ως Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης…» και όχι ως Μη Κυβερνητική Οργάνωση, όπως αναληθώς αναφέρει στο παράπονό της». Όσον αφορά στο σημείο του παράπονου ότι «(…) δεν έχει προβεί σε κάποια διορθωτική ενέργεια ή δήλωση», ο ΑΝΤ1 απαντά πως τηρήθηκε πιστά στο ρεπορτάζ ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ενώ σημειώνεται ότι δεν προκύπτει ζήτημα να ζητηθεί η άποψη οντότητας που δεν κατονομάζεται σε ρεπορτάζ.

Τέλος ο ΑΝΤ1 θεωρεί «ως παντελώς απαράδεκτη την ατεκμηρίωτη στοχοποίησή του από την ΚΙΣΑ με την τελευταία παράγραφο στην επιστολή της η οποία αναφέρει ότι: «Η ΚΙΣΑ θεωρεί ότι ο ΑΝΤ1, όπως και άλλα ΜΜΕ, άκριτα και αγνοώντας παντελώς κάθε αρχή δημοσιογραφικής δεοντολογίας, υιοθέτησε και πρόβαλε επανειλημμένα αναληθείς δηλώσεις του Υπουργού

Εσωτερικών για την ΚΙΣΑ, χωρίς ποτέ να δώσει την ευκαιρία στην οργάνωσή μας να αποκαταστήσει την αλήθεια και να παραθέσει τις απόψεις της.» Και σημειώνει πως «η συγκεκριμένη αναφορά είναι γενικόλογη, μη τεκμηριωμένη και αναληθής. Ως σταθμός ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ σε οποιοδήποτε άλλο ρεπορτάζ με την διάσταση μεταξύ του Υπουργείου Εσωτερικών και της ΚΙΣΑ, ούτε και έχουμε μεταδώσει οτιδήποτε που να δικαιολογεί τέτοιου είδους επίθεση από την παραπονούμενη εταιρεία περιορισμένης ευθύνης. Ο ΑΝΤ1 πάντοτε ενεργεί εντός των πλαισίων της δημοσιογραφικής δεοντολογίας και το ίδιο θα συνεχίσει να πράττει και στο μέλλον, σε σχέση με οποιοδήποτε πολίτη ή με οποιαδήποτε νομική οντότητα, στο πλαίσιο των ειδησεογραφικών εκπομπών του».

Σύμφωνα με τους Κανονισμούς Λειτουργίας της ΕΔΔ και τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας «Παράπονα για παραβίαση προνοιών του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας υποβάλλονται εγγράφως στην Επιτροπή εντός τριάκοντα (30) ημερών από το χρόνο κατά τον οποίο περιήλθε ή ευλόγως θα έπρεπε να περιέλθει σε γνώση του παραπονούμενου ή άλλου ενδιαφερόμενου το επίμαχο δημοσίευμα ή μετάδοση.» Ωστόσο, η ΕΔΔ εξέτασε το παράπονο κατά εξαίρεση.

Η Επιτροπή αποφάσισε κατά πλειοψηφία, ότι δεν εντοπίζεται καμία παραβίαση του Κώδικα, καθώς το ρεπορτάζ δεν αναφέρεται σε καμία οργάνωση ονομαστικά. Το γεγονός ότι σε σημείο του ρεπορτάζ γίνεται αναφορά σε παράνομη οργάνωση, δεν ήταν λάθος, μιας και επρόκειτο πράγματι για οργάνωση η οποία τέθηκε εκτός νόμου. Το γεγονός, εξάλλου, ότι η ΚΙΣΑ θεώρησε ότι αυτήν φωτογραφίζει το ρεπορτάζ δεν σημαίνει κάτι, γιατί δεν μπορεί να αποδειχθεί από το ρεπορτάζ αυτή η άποψη.

Υπήρξε επίσης η άποψη πως ο δημοσιογράφος δεν θα πρέπει κάθε φορά που κάνει ρεπορτάζ να είναι αναγκασμένος να διασταυρώνει και να επιβεβαιώνει τις δηλώσεις των Υπουργών.

Επιπλέον, κατατέθηκε η άποψη ότι η εν λόγω οργάνωση προσπαθεί με τέτοιου είδους καταγγελίες προς την ΕΔΔ να κατοχυρώσει το νέο καθεστώς της, καθώς και την νέα νομική υπόστασή της, όπως και το στάτους της στην κοινωνία, που αμφισβητήθηκαν όταν λήφθηκε η απόφαση του Δικαστηρίου να τεθεί εκτός νόμου.

Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (30_15/11/2021) της ΚΙΣΑ εναντίον της εφημερίδας «Καθημερινή» για δημοσίευμά της ημερομηνίας 08/11/2021 με τίτλο «Από εδώ η γυναίκα μου και από δω το αίσθημά μου» στη στήλη «#PoliticsBlog.

Σύμφωνα με το παράπονο της ΚΙΣΑ «το δημοσίευμα είναι αναληθές», παρουσιάζει ως «Τούρκο εγκληματία» και «επικίνδυνο εγκληματία» έναν «Κούρδο πρόσφυγα, ο οποίος ήρθε στην Κύπρο για να αιτηθεί διεθνούς προστασίας λόγω δίωξης του από τις τουρκικές αρχές και άρνησης του να καταταγεί στον στρατό της Τουρκίας», ενώ «στην πραγματικότητα ουδέποτε συνελήφθη ή κατηγορήθηκε σε σχέση με οποιαδήποτε «εγκληματική πράξη» πέραν από την οπλοφορία για την οποία, χωρίς να την δικαιολογούμε, ο ίδιος δήλωσε ότι πάντοτε οπλοφορούσε γιατί ένοιωθε ότι κινδύνευε η ζωή του».

Επιπλέον, η ΚΙΣΑ αναφέρει στο παράπονό της ότι το δημοσίευμα είναι ρατσιστικό, αφού «…συνειδητά και αδικαιολόγητα διασυνδέει την Τουρκική εθνικότητα με εγκληματικότητα», ενώ «αποσκοπεί στη δυσφήμηση τόσο μιας επαγγελματία κατά την άσκηση του επαγγέλματός της όσο και μιας οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην άσκηση του έργου της». Επιπλέον, και σύμφωνα πάντα με την ΚΙΣΑ, «το κείμενο αφήνει υπονοούμενα για ενδεχόμενη μεμπτή σχέση της ΚΙΣΑ και της δικηγόρου (Νικολέτας Χαραλαμπίδου) με την Τουρκία. Να αναφέρουμε ότι η ΚΙΣΑ δεν είχε καν εμπλοκή στη συγκεκριμένη υπόθεση».

Στην απάντησή της η εφημερίδα «Καθημερινή» σημειώνει πως «σε απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου (13 Σεπτεμβρίου 2021) αναφέρεται στη σελίδα 2 ότι ο εφεσείων (δηλαδή το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το δημοσίευμα) είναι υπήκοος Τουρκίας. Γι’ αυτό και η αναφορά σε «Τούρκο πολίτη» στη συγκεκριμένη στήλη θεωρούμε ότι είναι απόλυτα αληθής».

Και προσθέτει πως «ο αναφερόμενος περιγράφεται ως ένας «επικίνδυνος εγκληματίας», ο οποίος συνελήφθη «οπλισμένος για εγκληματική ενέργεια», διότι στην ίδια απόφαση στη σελίδα 2 αναφέρεται ότι ο εφεσίων «την 24/10/2019 καταδικάστηκε από το Επαρχιακό Δικαστήριο Λεμεσού σε ποινή φυλάκισης 10 μηνών για συνωμοσία προς διάπραξη κακουργήματος, παράνομη κατοχή και μεταφορά πυροβόλου όπλου Κατηγορίας Β και παράνομη κατοχή και μεταφορά εκρηκτικών υλών. Την 5.11.19 εκδόθηκε εναντίον του διάταγμα κράτησης βάσει του άρθρου 9ΣΤ(2)(ε) του Περί Προσφύγων Νόμου 6(Ι)/2000 («ο Περί Προσφύγων Νόμος»), επειδή λογίστηκε επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη, ενώ τα εναλλακτικά μέτρα (αντί της κράτησης) θεωρήθηκε πως δεν θα εξυπηρετούσαν τους σκοπούς του νομοθετήματος».

Όσον αφορά τη συγκεκριμένη επαγγελματία, η εφημερίδα σημειώνει πως η αναφορά στο όνομά της «έγινε με μοναδικό στόχο την αποκάλυψη της αλήθειας, στόχος που θα έπρεπε να υπάρχει σε κάθε δημοσιογραφικό κείμενο, ακόμα και σε μια σατιρική στήλη παραπολιτικών. «Εάν η αλήθεια δυσφημεί οποιονδήποτε αυτό μάλλον οφείλεται στις πράξεις του κρινόμενου και όχι σε όποια δημοσιογραφικά άρθρα ή δημόσια κριτική για αποκάλυψη της αλήθειας». Επιπλέον η εφημερίδα επισημαίνει: «Κανένα υπονοούμενο δεν έχει αφεθεί για μεμπτή ή άλλη σχέση της δικηγόρου με την Τουρκία. Εάν ο εγκληματίας ήταν Βέλγος ή Γερμανός ή Ελλαδίτης, θα γινόταν ανάλογη αναφορά που μόνο ως προσδιοριστική χρησιμοποιήθηκε».

Τέλος, η εφημερίδα απορρίπτει την αναφορά για ρατσιστικό λόγο: «Δεν θεωρούμε ότι η αναφορά στην εθνικότητα ενός εγκληματία αποτελεί ρατσιστική αναφορά και ομαδοποιεί το σύνολο της οποιασδήποτε εθνικότητας με το εγκληματικό προφίλ οποιουδήποτε μέλους της».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα της Διάταξης 12. Δυσμενείς Διακρίσεις, στο σημείο που αναφέρεται στην δικηγόρο Νικολέτα Χαραλαμπίδου. Η ΕΔΔ σημειώνει ότι στο δημοσίευμα αφήνεται να νοηθεί ότι η υπό αναφορά δικηγόρος εκπροσωπεί μόνο εγκληματίες και επ’ αυτού εντοπίζεται η παραβίαση.

Σύμφωνα με την υπο αναφορά Διάταξη του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας:

«Τα ΜΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης… Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.»

Κατά τη συζήτηση για την αναφορά σε ξενοφοβικό λόγο καταγράφηκαν διαφορετικές απόψεις. Μέλη της Επιτροπής υποστήριξαν ότι το δημοσίευμα είναι όντως ρατσιστικό, αφού η διαρκής αναφορά στην εθνικότητα στέλλει λανθασμένα μηνύματα στον αναγνώστη. Ωστόσο, άλλα Μέλη υποστήριξαν ότι οι δημοσιογράφοι έχουν το δικαίωμα της έκφρασης διαφορετικής άποψης και πως δεν μπορεί να θεωρείται ρατσιστικός ο προσδιορισμός ενός προσώπου με βάση την εθνικότητά του.

Η ΕΔΔ κατέληξε, επίσης κατά πλειοψηφία, ότι δεν υπάρχει καμία παραβίαση της Διάταξης του Κώδικα που αφορά στην ακρίβεια και την αντικειμενικότητα.

Παρόλο που η χρήση του όρου «εγκληματίας» θα μπορούσε να αποφευχθεί, η Επιτροπή αποφάσισε ότι αυτή δεν προβάλλεται με τρόπο ώστε να διασυνδέεται με την εθνικότητα του προσώπου, αλλά με το γεγονός ότι διέπραξε αδίκημα για το οποίο συνελήφθη και καταδικάστηκε από την Δικαιοσύνη.

Τρείς παραβιάσεις του ΚΔΔ σε δημοσίευμα του "Reporter"

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (9_19/01/2021) εναντίον του «Reporter», σχετικά με το άρθρο του που δημοσιεύθηκε στις 17/01/2021 με τίτλο «Την πότισε με κόκα, την βίασε και την φωτογράφισε-Καταπέλτης η απόφαση για την απαγωγή της 10χρονης», το οποίο περιλαμβάνει περιγραφή βιασμού ανηλίκου.

Σύμφωνα με την παραπονούμενη, στο άρθρο, που είναι αναδημοσίευση από το ελλαδικό «Πρώτο Θέμα», «οι δημοσιογράφοι θεώρησαν σωστό να μας περιγράψουν με λεπτομέρεια την απαγωγή, νάρκωση, βιασμό κ.α που υπέστη ένα ανήλικο θύμα μόλις 10 χρόνων. Η δημοσιοποίηση τέτοιων λεπτομερειών είναι καθόλα αχρείαστη στο κοινωνικό σύνολο και τα μόνα άτομα που πλήττουν είναι βεβαίως τα θύματα, τις οικογένειες τους όπως και σε αυτή τη περίπτωση που το θύμα είναι ανήλικο. Τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι προσωπικά δεδομένα και αφορούν μόνο στην ποινική διαδικασία, έστω και αν αυτή γίνεται στο εξωτερικό. Οι λεπτομέρειες σε κάθε περίπτωση στιγματίζουν τα θύματα υποβάλλοντας τα σε δευτερογενή αναβίωση αυτών των οδυνηρών πράξεων τα οποία και βίωσαν ξανά και ξανά και κατά συνέπεια μετά στις δικαστικές αίθουσες».

Στην απάντησή του ο «Reporter» απορρίπτει τις κατηγορίες, σημειώνοντας πως δεν παραβιάζονται τα προσωπικά δεδομένα, αφού δεν αποκαλύφθηκαν στοιχεία της ταυτότητας του θύματος και δεν πρόκειται για παρέμβαση σε αστυνομική έρευνα, υποδεικνύοντας παράλληλα ότι η ίδια γραμμή ακολουθήθηκε δεκάδες φορές σε παρόμοια ρεπορτάζ, χωρίς να υπάρξει οποιαδήποτε παρέμβαση.

Η Επιτροπή εξετάζοντας τα δεδομένα αποφάσισε ομόφωνα ότι το άρθρο παραβιάζει τις γενικές διατάξεις του Κώδικα, καθώς και τις κάτωθι ειδικές διατάξεις:

1. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

Τα Μ.Μ.Ε. δεν αποκαλύπτουν άμεσα ή έμμεσα την ταυτότητα των θυμάτων βιασμού και άλλων σεξουαλικών αδικημάτων και δεν δημοσιεύουν ή αναπαράγουν λεπτομέρειες, ο οποίες είναι δυνατό να προκαλέσουν ή να επιτείνουν τον ανθρώπινο πόνο…

1. ΠΑΙΔΙΑ

…Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των υποχρεούνται να τηρούν τις πρόνοιες της Διεθνούς Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Παιδί.

1. ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.

Ομόφωνη θέση της Επιτροπής είναι ότι υπάρχει σαφής παραβίαση του Κώδικα, καθώς στο δημοσίευμα παρατίθενται λεπτομέρειες του εγκλήματος, όπως αυτές αναφέρονται στη δικαστική απόφαση, χωρίς να επιδεικνύεται η απαραίτητη ευαισθησία και διακριτικότητα.

Πρόσθετα προς τις ειδικές διατάξεις,, η Επιτροπή τονίζει ότι οι γενικές διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας επιβάλλουν στους δημοσιογράφους «…να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα… καθώς και πληροφοριών ή εικόνων που είναι επιβλαβείς ή μπορούν να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό…»

Η Επιτροπή υποδεικνύει πως ο δημοσιογράφος οφείλει να είναι προσεκτικός και διακριτικός ακόμα και αν δημοσιεύει λεπτομέρειες από δικαστικές αποφάσεις ή όσα αναφέρονται σε δημόσιες δικαστικές διαδικασίες, καθώς φέρει ευθύνη για κάθε πληροφορία που δημοσιεύει.

Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί υποχρέωσή της να τονίσει ότι τα ΜΜΕ οφείλουν, ακόμα και όταν αναδημοσιεύουν ρεπορτάζ ή πληροφορίες από τον ξένο Τύπο, να αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους περιστατικά χωρίς διακρίσεις και με την ίδια ευαισθησία και τον ίδιο σεβασμό που επιδεικνύουν για τις περιπτώσεις Κυπρίων πολιτών.

Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι o «Reporter», στην απάντησή του, δεν τοποθετείται σε κανένα σημείο για την ουσία του παραπόνου, ούτε και απαντά στα σημεία που εγείρει η παραπονούμενη, γεγονός που προκαλεί ανησυχία, καθώς δεν φαίνεται να γίνεται αντιληπτή η ευθύνη του μέσου και του δημοσιογράφου απέναντι στον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ειδικότερα σε σχέση με το περιεχόμενο του υπό αναφορά ρεπορτάζ.

Το γεγονός αυτό συνιστά, επίσης, σαφή παραβίαση του Κώδικα, ο οποίος καθορίζει στις γενικές διατάξεις ότι:

«Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι Λειτουργοί των αναλαμβάνουν την υποχρέωση να συνεργάζονται με την Επιτροπή κατά τη διεξαγωγή των ερευνών της.
Η μη συνεργασία τους συνιστά παραβίαση του παρόντα Κώδικα.»

Σε σχέση με αναφορές του μέσου για την λειτουργία και τις διαδικασίες της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, διευκρινίζεται ότι η εξέταση παραπόνων δεν καθορίζεται ούτε από το είδος του μέσου (έντυπο, ηλεκτρονικό ή διαδικτυακό), ούτε από το μέσο αυτό καθ’ εαυτό.

Η ΕΔΔ εξετάζει δημοσιογραφικά δημοσιεύματα, μεταδόσεις και αναρτήσεις και όχι γεγονότα ή/και πληροφορίες, και η τήρηση ή παραβίαση του Κώδικα κρίνεται από όσα δημοσιεύονται, μεταδίδονται ή αναρτώνται από το συγκεκριμένο μέσο το οποίο αφορά το παράπονο, και όχι συνολικά από την κάλυψη ενός θέματος από τα μέσα.

Η ΕΔΔ λειτουργεί στη βάση της αυτορρύθμισης, δηλώνουμε στη διάθεση του μέσου για επεξήγηση του ρόλου και της αποστολής της Επιτροπής, καθώς και του τρόπου λειτουργίας της σε σχέση με τα παράπονα που φτάνουν ενώπιόν της ή/και σε σχέση με το δικαίωμα αυτεπάγγελτης παρέμβασης σε οποιοδήποτε θέμα κρίνει σκόπιμο.

Καμία παραβίαση στο δημοσίευμα του "Reporter"

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (6_12/02/2021) εναντίον του «Reporter», αναφορικά με το άρθρο της Ντίνας Κλεάνθους με τίτλο «Το προφίλ ενός αδικοπραγούντα ψυχικά ασθενή – Οι ποινές και ο μοναδικός ισοβίτης», που δημοσιεύθηκε στις 12/02/2021.

Σύμφωνα με την παραπονούμενη το άρθρο: «αναλύει και μεταφέρει πληροφορίες, οι οποίες δεν θεωρούνται επιστημονικά τεκμηριωμένες με αποτέλεσμα να προωθείται ο στιγματισμός και η δημιουργία λανθασμένης "εικόνας" και εντύπωσης των ψυχικά ασθενών».

Στην απάντησή της η αρχισυντάκτρια του Reporter, Ντίνα Κλεάνθους, σημειώνει πως «το σχετικό δημοσίευμα έγινε με αφορμή το διπλό φονικό που διαπράχθηκε στους Εργάτες, αφού ο φερόμενος δράστης, σύμφωνα με ενημέρωση από την Αστυνομία, αντιμετωπίζει ψυχιατρικά προβλήματα». Συνεχίζοντας η κ. Κλεάνθους, απορρίπτει κατηγορηματικά ως αβάσιμα τα περί δημιουργίας λανθασμένης εικόνας των ψυχικά ασθενών. Και προσθέτει πως «δεν αποτελούν αποκύημα της φαντασίας μας, αφού χρειάστηκε όντως διερευνητική δημοσιογραφία και αρκετός χρόνος για να τα εξασφαλίσουμε και μελέτη. Πρόκειται για σωρεία σημαντικών δικαστικών αποφάσεων, τόσο του Επαρχιακού Δικαστηρίου, όσο και του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Κύπρου, μέσα από τις οποίες διαμορφώνεται η εικόνα των αδικοπραγούντων που αντιμετωπίζουν ψυχιατρικά προβλήματα».

Η Επιτροπή εξετάζοντας τα δεδομένα αποφάσισε ότι δεν υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Σαφής παραβίαση του Κώδικα

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (27_19/10/21) εναντίον του REPORTER για το δημοσίευμα του με τίτλο «Ανατροπή στην υπόθεση βιασμού της oκτάχρονης στη Ρόδο-Απίστευτη ιστορία με θύμα το παιδί» στις 19/10/21.

Σύμφωνα με την παραπονούμενη «οι δημοσιογράφοι βρήκαν ΟΡΘΟ να μας περιγράψουν πως τελικά έγινε ο βιασμός (…).» Και προσθέτει: «Επαναλαμβάνω πως η δημοσιοποίηση λεπτομερειών είναι καθόλα αχρείαστες στο κοινωνικό σύνολο και τα μόνα άτομα που πλήττουν είναι βεβαίως τα θύματα, τις οικογένειες τους όπως και σε αυτή τη περίπτωση που το θύμα είναι ΑΝΗΛΙΚΟ. Τα στοιχεία που δημοσιεύονται είναι προσωπικά δεδομένα και αφορούν ΜΟΝΟ στην ποινική διαδικασία, έστω και αν αυτή γίνεται στο εξωτερικό. Οι λεπτομέρειες σε κάθε περίπτωση στιγματίζουν τα θύματα υποβάλλοντας τα σε δευτερογενή αναβίωση αυτών των οδυνηρών πράξεων τα οποία και βίωσαν ξανά και ξανά και κατά συνέπεια μετά στις δικαστικές αίθουσες».

Στην απάντησή του το μέσο αναφέρει πως «το εν λόγω δημοσίευμα κακώς έγινε αναδημοσίευση από ΜΜΕ της Ελλάδας. Εξού, μετά και την αποστολή του παραπόνου από την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, το εν λόγω δημοσίευμα αποσύρθηκε άμεσα, αν και γνωρίζουμε πολύ καλά πως δεν θα έπρεπε καν να αναδημοσιευθεί με τέτοιες λεπτομέρειες, για ευνόητους λόγους.

Συνεπώς, δεν υπάρχει λόγος να αναφέρουμε οτιδήποτε περισσότερο, παρά μόνο να αναλάβουμε την ευθύνη μας».

Η Επιτροπή εξετάζοντας τα δεδομένα αποφάσισε ομόφωνα, παρά το γεγονός ότι το μέσο αυτορυθμίστηκε, ότι το άρθρο παραβιάζει τις γενικές διατάξεις του Κώδικα, καθώς και τις κάτωθι ειδικές διατάξεις:

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ

Τα Μ.Μ.Ε. δεν αποκαλύπτουν άμεσα ή έμμεσα την ταυτότητα των θυμάτων βιασμού και άλλων σεξουαλικών αδικημάτων και δεν δημοσιεύουν ή αναπαράγουν λεπτομέρειες, ο οποίες είναι δυνατό να προκαλέσουν ή να επιτείνουν τον ανθρώπινο πόνο…

ΠΑΙΔΙΑ

…Τα Μ.Μ.Ε. και οι λειτουργοί των υποχρεούνται να τηρούν τις πρόνοιες της Διεθνούς Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Παιδί.

ΔΥΣΜΕΝΕΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ

Τα Μ.Μ.Ε. αποφεύγουν οποιαδήποτε απ’ ευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου η οποία περιέχει στοιχεία προκατάληψης με βάση στη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο και το προσωπικό καθεστώς, περιλαμβανομένης της φυσικής ή διανοητικής ασθένειας ή αναπηρίας. Ο χλευασμός, η διαπόμπευση και ο διασυρμός ατόμων ή ομάδων είναι ανεπίτρεπτος.

Ομόφωνη θέση της Επιτροπής είναι ότι υπάρχει σαφής παραβίαση του Κώδικα, καθώς στο δημοσίευμα παρατίθενται λεπτομέρειες του εγκλήματος, όπως αυτές αναφέρονται στη δικαστική απόφαση, χωρίς να επιδεικνύεται η απαραίτητη ευαισθησία και διακριτικότητα.

Πρόσθετα προς τις ειδικές διατάξεις,, η Επιτροπή τονίζει ότι οι γενικές διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας επιβάλλουν στους δημοσιογράφους «…να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα… καθώς και πληροφοριών ή εικόνων που είναι επιβλαβείς ή μπορούν να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό…»

Η Επιτροπή υποδεικνύει πως ο δημοσιογράφος οφείλει να είναι προσεκτικός και διακριτικός ακόμα και αν δημοσιεύει λεπτομέρειες από δικαστικές αποφάσεις ή όσα αναφέρονται σε δημόσιες δικαστικές διαδικασίες, καθώς φέρει ευθύνη για κάθε πληροφορία που δημοσιεύει.

Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί υποχρέωσή της να τονίσει ότι τα ΜΜΕ οφείλουν, ακόμα και όταν αναδημοσιεύουν ρεπορτάζ ή πληροφορίες από τον ξένο Τύπο, να αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους περιστατικά χωρίς διακρίσεις και με την ίδια ευαισθησία και τον ίδιο σεβασμό που επιδεικνύουν για τις περιπτώσεις Κυπρίων πολιτών.