Να αφαιρεθεί το άρθρο αμέσως...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (7_19032024) για ρεπορτάζ που αναρτήθηκε στο ειδησεογραφικό site 24hours.com.cy με τίτλο «Τασίν Οζλέρ: Περήφανος για τον ποδοσφαιριστή εγγονό του που φέρει το όνομά του, με ημερομηνία δημοσίευσης 03 Μαρτίου 2024.

Η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα ότι το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και την Ειδική Διάταξη περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας.

Η παραπονούμενη δημοσιογράφος Ελένη Κωνσταντίνου αναφέρει στο παράπονό της: «Με λύπη εντόπισα πως ρεπορτάζ μου, το οποίο είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα στην οποία εργάζομαι («Χαραυγή») την Κυριακή 03 Μαρτίου 2024 και στη συνέχεια αναρτήθηκε και στην ιστοσελίδα «Διάλογος», έχει "κλαπεί" από την ιστοσελίδα 24h.com.cy, έχει αναρτηθεί και φέρει την υπογραφή της Αλεξίας Καφετζή, παραβιάζοντας το άρθρο 19 του Κώδικα σε σχέση με την Πνευματική Ιδιοκτησία.»

Στην απάντησή της, η δημοσιογράφος Αλεξία Καφετζή σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι «εκ πρώτης όψεως όταν κάποιος δει το δημοσίευμα, πράγματι φαίνεται ότι καρπώθηκα τον κόπο της συναδέλφου και έκανα στυγνή αντιγραφή του άρθρου».

Και προσθέτει: «Σε καμία περίπτωση δεν συνέβη κάτι τέτοιο. Αν έχετε διαβάσει το άρθρο, κάπου στην μέση γράφω "Σύμφωνα με τον Διάλογο". Απολογούμαι ειλικρινά, αν άθελα μου προκάλεσα οποιοδήποτε πρόβλημα στην συνάδελφο. Από την ημέρα παραλαβής της επιστολής σας, γράφω την πηγή του άρθρου στο κάτω μέρος όπου τελειώνει το άρθρο. Ξανά τις απολογίες μου!»

Εξετάζοντας τόσο το παράπονο, όσο και την απάντηση του Μέσου, η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας ομοφώνησε ότι υπάρχει κατάφωρη παραβίαση του Κώδικα και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 19. Πνευματική Ιδιοκτησία, η οποία αναφέρει:

«Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι σέβονται και εφαρμόζουν το εκάστοτε ισχύον Δίκαιο και τις συμβάσεις που αφορούν στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Σε περίπτωση δημοσίευσης ή μετάδοσης ή ανάρτησης μη πρωτογενούς περιεχομένου, ακόμα και επεξεργασμένου εν όλω ή εν μέρει, θα πρέπει να εξασφαλίζονται όλα τα δικαιώματα/άδεια από το ΜΕ και/ή τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων.

Σε περίπτωση αναδημοσίευσης από άλλη πηγή, όπου αυτό επιτρέπεται, τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι υποχρεούνται να λαμβάνουν τα δέοντα μέτρα ώστε αυτό να γίνεται με σεβασμό προς την αρχική πηγή και με αναφορά στην προέλευση.»

Η Επιτροπή επισημαίνει, παράλληλα, πως παρά το γεγονός ότι η δημοσιογράφος Αλεξία Καφετζή απολογείται, στην απάντησή της επιχειρεί να δικαιολογηθεί αναφέροντας επί λέξει πως «κάπου στη μέση γράφω "Σύμφωνα με τον διάλογο"» αναφορά που σαφώς δεν είναι ικανοποιητική. Όπως ικανοποιητική δεν μπορεί να θεωρηθεί και η ενέργεια να αναφερθεί, εκ των υστέρων και μετά την παραλαβή της επιστολής της ΕΔΔ, η πηγή του ρεπορτάζ στο κάτω μέρος της αντιγραφής.

Η Επιτροπή μελέτησε και τα δύο ρεπορτάζ και διαπιστώνει ότι η ανάρτηση του 24hours.com.cy αποτελεί ξεκάθαρη αναπαραγωγή ρεπορτάζ που ανήκει σε άλλο δημοσιογράφο και άλλο Μέσο Ενημέρωσης, άρα συνιστά όχι απλώς αντιγραφή αλλά κλοπή του πνευματικού δημιουργήματος της παραπονούμενης, καθώς και επιχειρούμενη οικειοποίηση του προς όφελος της καθ’ ην το παράπονο, η οποία αφαίρεσε το όνομα της δημιουργού και υπέγραψε την αντιγραφή με το δικό της όνομα.

Η Επιτροπή καλεί τους υπεύθυνους του ειδησεογραφικού site 24hours.com.cy να αφαιρέσουν από την ιστοσελίδα τους το συγκεκριμένο ρεπορτάζ, το οποίο αποτελεί προϊόν λογοκλοπής, και να ενημερώσουν σχετικά την Επιτροπή.

Οριακά... δεν υπάρχει παραβίαση

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε, σε διαδοχικές συνεδριάσεις της, δύο παράπονα (11_17042024) για ρεπορτάζ που προβλήθηκε στο δελτίο ειδήσεων των 8 μ.μ. της τηλεόρασης Alpha Κύπρου με τίτλο «Φευγάτες... οικιακές βοηθοί, γίνονται καπνός μέσω Tik Tok» (ημερομηνία προβολής 16 Απριλίου 2024) και αποφάσισε κατά πλειοψηφία ότι δεν υπάρχει παραβίαση διατάξεων του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Υποδεικνύει, ωστόσο, προς το μέσο και τον δημοσιογράφο που υπογράφει το ρεπορτάζ την ανάγκη πιο προσεκτικής χρήσης συγκεκριμένων λέξεων και φράσεων, καθώς και πιο προσεκτικού μοντάζ, καθώς το ρεπορτάζ κρίθηκε πως οριακά δεν παραβιάζει τις διατάξεις περί ακρίβειας, δυσμενών διακρίσεων και ρητορικής μίσους.

Σύμφωνα με τα παράπονα «το ρεπορτάζ παρουσιάζει Tik Tok βίντεο γυναικών οικιακών βοηθών, αποκαλύπτοντας την ταυτότητά τους και την εθνικότητά τους, παραβιάζοντας έτσι τα προσωπικά τους δεδομένα και εκθέτοντας τις σε κίνδυνο». Επιπλέον αναφέρεται ότι «η ρητορική του ρεπορτάζ είναι προκλητική και υποκινεί διακρίσεις και μίσος εναντίον των οικιακών βοηθών, παρουσιάζοντάς τις σαν ομάδα που είναι ικανές και πρόθυμες να προβούν σε παράνομες ενέργειες.»

Τα παράπονα εγείρουν, επίσης, θέμα για «παραπληροφόρηση σχετικά με τις αμοιβές των οικιακών βοηθών, δημιουργώντας λανθασμένες εντυπώσεις στο κοινό».

Στην απάντηση του ο Διευθυντής Ειδήσεων του Alpha Γιώργος Κασκάνης, ανέφερε πως «το θέμα που εγείρεται στο ρεπορτάζ είναι ένα ΥΠΑΡΚΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν πολλές οικογένειες στην Κύπρο». Και πρόσθεσε: «Την ύπαρξη του προβλήματος αναγνώρισε (στο ρεπορτάζ) και ο κ. Αντώνης Ορθοδόξου, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιδιωτικών Γραφείων Εξευρέσεως Εργασίας. Ο κ. Ορθοδόξου, μάλιστα, επεσήμανε ότι πέρσι το φαινόμενο αυτό «είχε πάρει μια αρκετά μεγάλη διάσταση». Έκανε δε συγκεκριμένη αναφορά σε χώρες από τις οποίες προέρχονται οι οικιακές βοηθοί που επιλέγουν τελικά να φύγουν από την Κύπρο». Στη συνέχεια ο κ. Κασκάνης υποστήριξε ότι «η αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων γίνεται από τις ίδιες τις οικιακές βοηθούς σε ένα μέσο όπως το Tik Tok, το οποίο έχει πολλαπλάσια εμβέλεια από την κυπριακή τηλεόραση».

Τέλος ανέφερε πως «σε τέτοιου είδους θέματα, θα πρέπει να έχουμε υπόψιν πάντα και την άλλη πλευρά του νομίσματος. Και αυτή είναι τα ηλικιωμένα συνήθως πρόσωπα που υποχρεώνονται να μπουν σε ένα φαύλο κύκλο αναζήτησης και καταγγελιών τη στιγμή που πίστεψαν (και πλήρωσαν) για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες τους».

Η Επιτροπή, εξέτασε το ρεπορτάζ υπό το πρίσμα του Κώδικα και των Ειδικών Διατάξεων 1. Ακρίβεια, 12. Δυσμενείς Διακρίσεις και 14. Ρητορική Μίσους. Και έκρινε πως οριακά δεν εντοπίζεται παραβίαση του Κώδικα.

Η Επιτροπή σημειώνει ότι εν συνόλω το ρεπορτάζ παρουσιάζει ένα υπαρκτό κοινωνικό πρόβλημα και απέδωσε ένα γεγονός καθώς και την δράση ενός κυκλώματος. Ωστόσο, η Επιτροπή εντοπίζει:

α) προβληματική δομή ή και χρήση λανθασμένων εκφράσεων και λέξεων στο ρεπορτάζ, καθώς ο δημοσιογράφος θα έπρεπε να προτάξει την δράση του κυκλώματος, το οποίο προφανώς εκμεταλλεύεται και τις οικιακές βοηθούς, με αποτέλεσμα θύματα να γίνονται και οι Κύπριοι εργοδότες τους, αντί να βάλει στο στόχαστρο γυναίκες οι οποίες είναι με τη σειρά τους θύματα εκμετάλλευσης, αποδίδοντας τους ότι «αφήνουν στο έλεος του Θεού ηλικιωμένους Κύπριους» και ότι «οι Κύπριοι μένουν στα κρύα του λουτρού».

β) μη προστασία των οικιακών βοηθών και των προσωπικών τους δεδομένων, έστω με αλλοίωση στο μοντάζ των εικόνων που χρησιμοποιήθηκαν στο ρεπορτάζ, καθώς ο δημοσιογράφος σαφώς δεν γνωρίζει εάν οι συγκεκριμένες εικόνες λήφθηκαν με την ελεύθερη βούληση των προσώπων που παρουσιάζουν και υπό ποιες συνθήκες αυτές οι εικόνες αναρτήθηκαν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Με την ευκαιρία αυτή, η Επιτροπή συστήνει ευρύτερα στους δημοσιογράφους να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν ασχολούνται με θέματα όπως το σύγχρονο trafficking, καθώς τα κυκλώματα είναι δεδομένο ότι χρησιμοποιούν τα θύματά τους, διά της βίας ή με οικονομικά ανταλλάγματα, ακόμα και για να «διαφημίζουν» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την δήθεν καλύτερη εργασία και διαμονή που μπορούν να τους εξασφαλίσουν τα κυκλώματα.

Δημοσιεύμα με ρητορική μίσους

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (23_11092023) για δημοσίευμα στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος» με τίτλο «Ξέφραγο αμπέλι η Κύπρος και με βούλα» (ημερομηνία δημοσίευσης 10/09/2023). Ομόφωνα η Επιτροπή αποφάσισε ότι το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 14. Ρητορική Μίσους.

Το άρθρο αφορά στο μεταναστευτικό ζήτημα και την πολιτική διαχείρισής του από το κράτος. Σύμφωνα με την παραπονούμενη το άρθρο «σημειώνει παραπλανητικά ότι μετανάστες φεύγουν με κόστος €1000-€1500 που πληρώνει ο φορολογούμενος πολίτης, ενώ το ΥΠΕΣ δήλωσε ότι 90% όλων των δαπανών καταβάλλονται από την ΕΕ».

Αναφέρεται, ακόμα, ότι το άρθρο «επιρρίπτει ευθύνες στην κυβέρνηση για το ότι δεν απελαύνει υπηκόους τρίτων χωρών, εκτός κι εάν έχει διασφαλιστεί η είσοδος τους στις χώρες καταγωγής τους και επίσης για το ότι κυκλοφορούν ελεύθεροι αντί να κρατούνται». Θεωρεί, παράλληλα, ως «ατεκμηρίωτη, ανεύθυνη και που ισοδυναμεί με προτροπή προς τη βία, την εισήγηση του συντάκτη ότι τα πογκρόμ εναντίον μεταναστών δεν ήταν προϊόν ρατσισμού, αλλά αντίδρασης λόγω του μεγάλου αριθμού υπηκόων τρίτων χωρών στη χώρα, καθώς και την αναφορά ότι η διαχείριση του προβλήματος έχει καταστεί βραχνάς για την κοινωνία, με το ποτήρι να έχει ξεχειλίσει το τελευταίο διάστημα με τα έκτροπα που βλέπουμε να συμβαίνουν σε μια τόσο μικρή χώρα».

Στο παράπονο αναφέρεται, τέλος, ότι «ολόκληρο το άρθρο είναι διαποτισμένο με τον όρο παράνομοι, κάτι που αντίκειται στις συστάσεις της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ και δεν χρησιμοποιείται από τους θεσμούς της ΕΕ».

Στην απάντησή του, ο συντάκτης του άρθρου, Μάριος Χριστοδούλου, σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι «το ποσό, για το οποίο γίνεται λόγος στο παράπονο, το έχει αναφέρει ο Υπουργός Εσωτερικών, ο οποίος είπε επί λέξει: …που τους δίνουμε». Συνεχίζοντας σημειώνει πως «στο άρθρο δεν αναφέρεται πουθενά για απέλαση…». Ενώ το δεύτερο σκέλος, ότι κυκλοφορούν ελεύθεροι αντί να κρατούνται, είναι από τα λόγια του Υπουργού στη Βουλή, όπου είπε ότι «πρακτικά δεν μπορούμε να τους συλλάβουμε και να τους απελάσουμε την ίδια ώρα, επειδή χρειαζόμαστε 3 εβδομάδες και δεν υπάρχουν οι απαραίτητοι χώροι κράτησης για αυτούς τους αριθμούς».

Περαιτέρω ο συντάκτης θεωρεί ότι «η προτροπή προς τη βία είναι συμπέρασμα υποκειμενικό της παραπονούμενης και δεν έχει καμιά απολύτως λογική βάση» και τονίζει πως αναφέρθηκε σε «καταδικαστέα έκτροπα». Ενώ για τον όρο «παράνομοι» αναφέρει πως χρησιμοποίησες τον όρο που χρησιμοποιήθηκε και στη συζήτηση στη Βουλή. Και καταλήγει: «Άλλωστε πρόκειται για άρθρο γνώμης και όπως όλοι οι άλλοι, διατηρεί το δικαιώμα του και ο συντάκτης να εκφράζει γνώμη για τα γεγονότα.»

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξετάζοντας όλα τα δεδομένα ομοφώνησε ότι το άρθρο παραβιάζει την Ειδική Διάταξη του Κώδικα μ,ε αριθμό 14. Ρητορική Μίσους σύμφωνα με την οποία:

Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύεται οποιοδήποτε περιεχόμενο που να ωθεί ή να υποκινεί ή να δικαιολογεί το μίσος, την άσκηση βίας ή τη διάκριση εναντίον ενός ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων.

Η ρητορική μίσους μπορεί να λάβει τη μορφή άρνησης, υποβάθμισης ή συγχώρεσης εγκλημάτων, καθώς και ηρωοποίησης ατόμων που διέπραξαν τέτοια εγκλήματα.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρητορική μίσους μπορεί να ενσωματώνεται σε δημοσιογραφικό λόγο υπό τη μορφή δηλώσεων, νοείται ότι τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι έχουν την ευθύνη για το περιεχόμενο που δημοσιεύουν, μεταδίδουν, αναρτούν ή αναπαράγουν, στην ολότητά του.

Η Επιτροπή αναφέρει πως ο συντάκτης του άρθρου θεωρεί δεδομένο ότι είναι παράνομοι οι ξένοι υπήκοοι οι οποίοι δεν έχουν άδεια παραμονής στην Κύπρο και δεν εξασφαλίζουν πολιτικό άσυλο.

Ωστόσο, η ΕΔΔ επιβεβαιώνει πως ο όρος «παράνομοι» δεν μπορεί και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται για πρόσωπα τα οποία φτάνουν από μια τρίτη χώρα είτε εκδιωκόμενα από τα καθεστώτα, είτε για οικονομικούς λόγους και αναζητώντας καλύτερη ζωή.

Επιπλέον η Επιτροπή διαπιστώνει πως ο συντάκτης του άρθρου γράφει με τρόπο ειρωνικό, και χρησιμοποιεί τα λεχθέντα στη Βουλή από τον Υπουργό Εσωτερικών ως δεδομένα, αν και έχει πολλές φορές επισημανθεί πως ο δημοσιογράφος και ο αρθρογράφος έχουν την ίδια ευθύνη τήρησης της δημοσιογραφικής δεοντολογίας ακόμα και όταν αναδημοσιεύουν αποσπάσματα αναφορών και δηλώσεων από δημόσια πρόσωπα.

Το ύφος και ο τόνος που χρησιμοποιούνται γενικότερα στο άρθρο συνιστούν ρητορική μίσους και άρα παραβίαση της δημοσιογραφικής δεοντολογίας, ενώ ο δημοσιογράφος θα μπορούσε να ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση χωρίς να δημιουργεί λανθασμένες εντυπώσεις για τους ξένους υπηκόους, με όποιο καθεστώς και αν βρίσκονται στην Κύπρο.

Παραβίαση της Ειδικής Διάταξης Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (24_12092023) σχετικά με φωτο-ρεπορτάζ και σχόλιο που αναρτήθηκε στη διαδικτυακή ενημερωτική σελίδα OmegaLIVE κάτω από τον τίτλο «Απίστευτο κι όμως κυπριακό! Έστησαν δεξίωση σε χώρο στάθμευσης – Τραπέζια ακόμα και στις θέσεις αναπήρων (ΕΙΚΟΝΑ)» (ημερομηνία ανάρτησης 11 Σεπτεμβρίου 2023).

Η Επιτροπή, εξετάζοντας όλα τα δεδομένα που είχε ενώπιόν της, αποφάσισε ότι η ανάρτηση παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεντολογίας και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 19. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ, σύμφωνα με την οποία:

19.1. Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι σέβονται και εφαρμόζουν το εκάστοτε ισχύον Δίκαιο και τις συμβάσεις που αφορούν στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.

19.2. Σε περίπτωση δημοσίευσης ή μετάδοσης ή ανάρτησης μη πρωτογενούς περιεχομένου, ακόμα και επεξεργασμένου εν όλω ή εν μέρει, θα πρέπει να εξασφαλίζονται όλα τα δικαιώματα/άδεια από το ΜΕ και/ή τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων.

19.3. Σε περίπτωση αναδημοσίευσης από άλλη πηγή, όπου αυτό επιτρέπεται, τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι υποχρεούνται να λαμβάνουν τα δέοντα μέτρα ώστε αυτό να γίνεται με σεβασμό προς την αρχική πηγή και με αναφορά στην προέλευση.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο, η ανάρτηση, σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, στην οποία γίνεται αναφορά στο δημοσίευμα, ανήκει στον ίδιο και επισυνάπτει σχετική φωτογραφία. Προσθέτει ότι απηύθυνε μήνυμα, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στο Μέσο και «ζήτησα να με ενημερώσουν από ποιον πήραν άδεια για αναδημοσίευση του περιεχομένου και της φωτογραφίας της ανάρτησής μου, κάτι για το οποίο δεν ερωτήθηκα ποτέ και ούτε έδωσα την συγκατάθεση μου, και ζήτησα όπως κατέβει το εν λόγω δημοσίευμα από την ιστοσελίδα άμεσα».

Στην απάντηση του, την οποία έδωσε διά δικηγόρου, το Μέσο αναφέρει ότι «λήφθηκαν τα δέοντα μέτρα προς άμεση ανταπόκριση στο περιεχόμενο της επιστολής του παραπονούμενου».

Προσθέτει πως «η φωτογραφία είχε δημοσιευθεί στο Twitter και είχε γίνει viral, γιατί απεικόνιζε γαμήλιο πάρτι που φαίνεται να διεξήχθη σε χώρο στάθμευσης αυτοκινήτων και στον οποίο είχαν τοποθετηθεί τραπέζια τα οποία επεκτείνονταν μέχρι και στον χώρο στάθμευσης αναπήρων» και ακόμα πως «η φωτογραφία συνοδεύετο με έντιμο σχόλιο του δημοσιογράφου… Εστίαζε με κωμικό τρόπο στα κακώς κείμενα του τόπου μας».

Και συνεχίζει: «Μερίμνησε δε όπως διασφαλίσει ότι δεν ήταν δυνατό να ταυτοποιηθεί από το επίμαχο ρεπορτάζ και φωτογραφία κανένα σχετιζόμενο πρόσωπο, προστατεύοντας το δικαίωμα της ιδιωτικής ζωής και επικεντρώνοντας στην είδηση καθ’ αυτή.» Επιπλέον το Μέσο αναφέρει πως ο παραπονούμενος διεκδικεί την πατρότητα της φωτογραφίας «χωρίς να παραθέσει οποιαδήποτε αποδεικτικά στοιχεία που να δεικνύουν με ασφάλεια ότι αυτός ήταν ο δημιουργός της πρωτότυπης φωτογραφίας.» Και ακόμα ότι «ο παραπονούμενος, ακόμη και αν απεδείκνυε το ιδιοκτησιακό του δικαίωμα επί της φωτογραφίας, απεμπόλησε οποιαδήποτε δικαιώματα του διότι η φωτογραφία ήταν ήδη άμεσα εκτεθειμένη και ελεύθερα προσβάσιμη στο κοινό και επομένως δεν υπάρχει παράβαση».

Η Επιτροπή τονίζει πως η παραβίαση της πρόνοιας του Κώδικα για την πνευματική ιδιοκτήσια προκύπτει από το γεγονός ότι η φωτογραφία που χρησιμοποιήθηκε στο δημοσίευμα αντιγράφηκε από τον προσωπικό λογαριασμό του χρήστη και παραπονούμενου, σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς να εξασφαλιστεί η σχετική άδεια από τον ίδιο. Είναι υποχρέωση του/της δημοσιογράφου και του Μέσου να βεβαιούνται πως το περιεχόμενο αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ελεύθερο προς αντιγραφή και χρήση, και πως δεν παραβιάζονται τυχόν πνευματικά δικαιώματα, προτού προχωρήσουν στην χρήση ή αξιοποίησή του.

Το ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων αποτελεί αντικείμενο ευρύτατης συζήτησης, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, και το γεγονός ότι δημοσιογράφοι και Μέσα Ενημέρωσης διεκδικούν σεβασμό αυτών των δικαιωμάτων για τους ίδιους, αναδεικνύει εντονότερη την ανάγκη να λαμβάνονται υπόψη και τα πνευματικά δικαιώματα τρίτων από δημοσιογράφους και Μέσα.

Πρόσθετα, και με δεδομένη τη συχνή επίκληση του δημοσίου συμφέροντος για την όποια αναδημοσίευση περιεχομένου από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα πνευματικά δικαιώματα, η Επιτροπή σημειώνει πως ο/η δημοσιογράφος θα πρέπει να σταθμίζει τι είναι δημόσιο συμφέρον και τι όχι, με βάση και τις πρόνοιες του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Ενώ όταν εντοπίζει υλικό σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης τρίτου το οποίο θεωρεί είδηση, θα πρέπει να την διερευνά περαιτέρω, και να εξασφαλίζει πληροφορίες και από άλλες πηγές, προτού την αναδημοσιεύσει.

Ρητορική μίσους σε άρθρο με ανεπίτρεπτη χρήση φράσης

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονα που έλαβε (22_05092023) σχετικά με άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Σημερινή» με τίτλο «Ο Τρίτος Αττίλας δείχνει τα δόντια του και μας την έχει στημένη (ΒΙΝΤΕΟ-ΑΝΑΛΥΣΗ)» το οποίο υπογράφει ο Δρ Γιάννος Χαραλαμπίδης (ημερομηνία δημοσίευσης 3/9/2023).

Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, το άρθρο χρησιμοποιεί «ανυπόστατες πληροφορίες», ενώ «περιέχει σωρεία σχολίων κατά των μεταναστών που αποτελούν ρητορική μίσους και προτροπή σε βία.»

Στην απάντηση του Μέσου, αναφέρεται εκ μέρους του αρθρογράφου Δρα Γιάννου Χαραλαμπίδη πως οι καταγγελίες είναι «έκδηλα ανυπόστατες», και πως «με μίαν απλή ανάγνωση του κειμένου ή/και του συναφούς βίντεο μπορεί τούτο να γίνει κατανοητό».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξετάζοντας τα δεδομένα αποφάσισε ότι το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 14. ΡΗΤΟΡΙΚΗ ΜΙΣΟΥΣ, η οποία προνοεί ότι:

Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύεται οποιοδήποτε περιεχόμενο που να ωθεί ή να υποκινεί ή να δικαιολογεί το μίσος, την άσκηση βίας ή τη διάκριση εναντίον ενός ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων.

Η ρητορική μίσους μπορεί να λάβει τη μορφή άρνησης, υποβάθμισης ή συγχώρεσης εγκλημάτων, καθώς και ηρωοποίησης ατόμων που διέπραξαν τέτοια εγκλήματα.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρητορική μίσους μπορεί να ενσωματώνεται σε δημοσιογραφικό λόγο υπό τη μορφή δηλώσεων, νοείται ότι τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι έχουν την ευθύνη για το περιεχόμενο που δημοσιεύουν, μεταδίδουν, αναρτούν ή αναπαράγουν, στην ολότητά του.

Η Επιτροπή έχει και στο παρελθόν υποδείξει πως η χρήση φράσεων όπως «Τρίτος Αττίλας» και «νέα εισβολή» για την περιγραφή του μεταναστευτικού ζητήματος, είναι δεοντολογικά ανεπίτρεπτη, διότι χρησιμοποιεί τον πόνο που προκάλεσε στους πρόσφυγες, στις οικογένειες των πεσόντων και αγνοουμένων, και στο σύνολο του λαού η Τουρκική Εισβολή του 1974, για να διεγείρει το δημόσιο αίσθημα απέναντι σε συνέπειες που ο αρθρογράφος περιγράφει και που ο ίδιος θεωρεί ότι προκαλούν οι αριθμοί των μεταναστών. Λανθασμένα η τραγωδία που βίωσε η Κύπρος το 1974 επαναφέρεται, επανατραυματίζοντας το κοινό, σε ένα άρθρο που ουδεμία σχέση έχει με τα ιστορικά γεγονότα.

Η Επιτροπή, ως ο προασπιστής της ελευθερίας της έκφρασης, αναγνωρίζει το δικαίωμα του αρθρογράφου να εκφράζει την άποψή του, ωστόσο τονίζει πως τα στερεότυπα στην κάλυψη θεμάτων όπως το μεταναστευτικό, μπορούν να καλλιεργήσουν ή/και να διαιωνίσουν ρατσιστικές νοοτροπίες.

Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται στο άρθρο οι αριθμοί του μεταναστευτικού και οι όποιες πληροφορίες και απόψεις τυχόν έχει ο αρθρογράφος για τις ρίζες του υπό αναφορά προβλήματος, καθώς και η χρήση εκφράσεων όπως «ωρολογιακή βόμβα που άρχισε να δείχνει τα δόνται της» σαφώς και ωθούν, υποκινούν ή και δικαιολογούν το μίσος εναντίον του συνόλου των μεταναστών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνία.

Απαράδεκτες αναφορές σε δημοσιεύμα

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ασκώντας το δικαίωμα που της παρέχει ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, αποφάσισε να εξετάσει αυτεπάγγελτα δημοσίευμα στο ενημερωτικό site «Διάλογος» με τίτλο «Τη βίασε ενώ κοιμόταν – 6 χρόνια φυλακή», με ημερομηνία δημοσίευσης 03/08/2023.

Η Επιτροπή ομοφώνησε ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 15. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ σύμφωνα με την οποία:

15.1. Τα ΜΕ δεν αποκαλύπτουν άμεσα ή έμμεσα την ταυτότητα θυμάτων σεξουαλικής παρενόχλησης, σεξουαλικής κακοποίησης, βιασμού και άλλων σεξουαλικών εγκλημάτων.

15.2 Η δημοσίευση πληροφοριών για σεξουαλικά εγκλήματα παραμένει λιτή, χωρίς λεπτομέρειες και δραματοποίηση του συμβάντος.

Επιβάλλεται ακόμα μεγαλύτερη προσοχή σε περίπτωση που το έγκλημα αφορά παιδιά.

15.3 Αποφεύγεται η αναφορά σε δηλώσεις οι οποίες αποτελούν μονομερή κατάθεση υπεράσπισης ή οι οποίες λειτουργούν ως ρομαντικοποίηση του εγκλήματος.

Η Επιτροπή εντοπίζει στο ρεπορτάζ παραβίαση της υπό αναφοράς Ειδικής Διάταξης του Κώδικα στη συμπερίληψη, από τον δημοσιογράφο:

α) λεπτομερειών για τις αιτιολογίες που προέβαλε ο καταδικασθείς, και συγκεκριμένα ότι «ο κατηγορούμενος ομολόγησε ότι έτρεφε ερωτικά αισθήματα για την παραπονούμενη, τα οποία δεν μπόρεσε να διαχειριστεί». Τέτοιου είδους αναφορές για εγκλήματα όπως ο βιασμός, δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές, καθώς στην ουσία αλλοιώνουν την καταδικαστέα πράξη του κατηγορούμενου και της δίνουν διαστάσεις ρομαντικής νουβέλας.

β) αναφορών στο σκηνικό μέσα στο οποίο διαπράχθηκε το καταδικαστέο έγκλημα, και συγκεκριμένα ότι «ο κατηγορούμενος βρήκε τη γυναίκα να κοιμάται στο δωμάτιό της γυμνή, τυλιγμένη με πετσέτα μπάνιου και σκεπασμένη με σεντόνι». Τέτοιες λεπτομέρειες συνιστούν δραματοποίηση του συμβάντος, και μπορεί να αλλοιώσουν την ουσία της είδησης, που αφορά σε ένα σοβαρό έγκλημα.

Με την ευκαιρία αυτή, η Επιτροπή τονίζει την ευθύνη των δημοσιογράφων να φιλτράρουν τις πληροφορίες που συλλέγουν, αναφορικά με σεξουαλικά εγκλήματα, και να επιλέγουν ποιες θα δημοσιεύσουν, αποφεύγοντας αχρείαστες περιγραφές και λεπτομέρειες, τόσο στον τίτλο όσο και ευρύτερα στο περιεχόμενο του ρεπορτάζ τους, ειδικά εάν αυτές δεν προσθέτουν ουσία στην είδηση, και με γνώμονα πρωτίστως την προστασία των θυμάτων.

Παραβίαση της Ιδωτικής Ζωής σε δημοσιεύμα

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (15_04072023) σχετικά με την ανάρτηση θέματος στη διαδικτυακή πύλη OmegaLIVE, με τίτλο «Κύπρος: Έφυγε από τη ζωή και πήρε προαγωγή» (ημερομηνία δημοσίευσης 30/06/2023).

Η Επιτροπή, σταθμίζοντας το παράπονο και την απάντηση του Μέσου, έκρινε ομόφωνα ότι η ανάρτηση παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 5. Ιδιωτική Ζωή, η οποία, αναφέρει, μεταξύ άλλων, ότι:

5.1. Η υπόληψη και η ιδιωτική ζωή κάθε προσώπου τυγχάνουν σεβασμού.

5.2. Παρεμβάσεις και έρευνες στην ιδιωτική ζωή προσώπων, περιλαμβανομένης της λήψης οπτικοακουστικού υλικού, χωρίς τη συγκατάθεσή τους, κατά κανόνα απαγορεύονται…

5.3. Κατ’ εξαίρεση μπορεί να δικαιολογηθεί η δημοσιοποίηση αποκλειστικά προς το δημόσιο συμφέρον, όπως καθορίζεται στον Κώδικα.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο, το δημοσίευμα «δεν είναι ηθικά και δημοσιογραφικά ορθό», γιατί αναφέρεται σε άτομο που έχει φύγει από τη ζωή και γιατί «το θέμα δεν αποτελεί καν είδηση αφού αφορά σε προαγωγή του δημοσίου με αναδρομική ισχύ».

Το Μέσο άντλησε το θέμα από την Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, και στην απάντησή του αναφέρει πως «η δημοσίευση έγινε με σκοπό την ανάδειξη μίας πληροφορίας, την οποία κρίναμε ως ενδιαφέρουσα». Διαβεβαιώνει, επίσης, ότι «σε καμία περίπτωση η σχετική ανάρτηση δεν έγινε με σκοπό να θίξει την προσωπικότητα του οποιουδήποτε, πόσο μάλλον ενός θανόντος προσώπου.»

Ο παραπονούμενος αναφέρει, επιπρόσθετα, ότι «παρά τις απανωτές προσπάθειες να επικοινωνήσει με το Μέσο, κανένας δεν του απάντησε ούτε με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ούτε στο τηλέφωνο». Ενώ το Μέσο στην απάντησή του αναφέρει πως «όταν λάβαμε επιστολή από την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και θέλοντας να επιβεβαιώσουμε και προς την οικογένεια της θανούσας τον αμέριστο σεβασμό μας, προβήκαμε άμεσα σε ενέργειες επί του σχετικού άρθρου. Συγκεκριμένα, αφαιρέθηκε από την είδηση το όνομα της εκλιπούσας, διατηρώντας αυτούσιο το υπόλοιπο μέρος από τη γνωστοποίηση της Επίσημης Εφημερίδας του Κράτους».

Με αφορμή την ανάρτηση, η Επιτροπή τόνιζει την ανάγκη οι δημοσιογράφοι να αποφεύγουν την απλή αντιγραφή, χωρίς διερεύνηση ή/και επιβεβαίωση, θεμάτων, από οποιαδήποτε πηγή και αν αυτά προέρχονται, όπως και να αποφεύγουν τη συμπερίληψη πληροφοριών ή/και λεπτομερειών ενός θέματος οι οποίες μπορεί να συνιστούν παρέμβαση/παραβίαση της ιδιωτικής ζωής (στη συγκεκριμένη περίπτωση και των μελών της οικογένειας της θανούσας) ή/και των προσωπικών δεδομένων. Η επεξεργασία πληροφοριών και λεπτομερειών ενός θέματος είναι απαραίτητη για να αποτρέπεται η καθ’ οιονδήποτε τρόπο παραβίαση προνοιών του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Παραβίαση των Διατάξεων περί Ρητορικής Μίσους και Ακριβειας

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (12_15052023) για το δημοσίευμα της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας «Reporter» με τίτλο «Έρχονται στην Κύπρο, μένουν έγκυες και ψάχνουν Κύπριους να αναγνωρίσουν το παιδί έναντι αμοιβής» (ημερομηνία δημοσίευσης 15/05/2023). Όπως διαπιστώνεται και στο παράπονο, ο αρχικός τίτλος ήταν «Μάστιγα οι αιτήτριες ασύλου που μένουν έγκυες και ψάχνουν πατεράδες έναντι αμοιβής» και αυτός τροποποιήθηκε από το Μέσο, προτού αποσταλεί το παράπονο.

Η Επιτροπή εξέτασε το παράπονο αφού είχε συνάντηση και με μέλη της δημοσιογραφικής ομάδας του Μέσου, και έκρινε ομόφωνα πως το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα τις πρόνοιες των Ειδικών Διατάξεων 14. Ρητορική Μίσους και 1. Ακρίβεια, που αναφέρουν ότι:

1. Ρητορική Μίσους

14.1. Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύεται οποιοδήποτε περιεχόμενο που να ωθεί ή να υποκινεί ή να δικαιολογεί το μίσος, την άσκηση βίας ή τη διάκριση εναντίον ενός ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων.

14.2. Η ρητορική μίσους μπορεί να λάβει τη μορφή άρνησης, υποβάθμισης ή συγχώρεσης εγκλημάτων, καθώς και ηρωοποίησης ατόμων που διέπραξαν τέτοια εγκλήματα.

14.3. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ρητορική μίσους μπορεί να ενσωματώνεται σε δημοσιογραφικό λόγο υπό τη μορφή δηλώσεων, νοείται ότι τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι έχουν την ευθύνη για το περιεχόμενο που δημοσιεύουν, μεταδίδουν, αναρτούν ή αναπαράγουν, στην ολότητά του.

1. ΑΚΡΙΒΕΙΑ

1.1. Τα ΜΕ έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν κάθε εύλογο μέτρο ώστε τα γεγονότα που παρουσιάζουν να χαρακτηρίζει η ακρίβεια.

1.2. Ο σεβασμός στο δικαίωμα του κοινού στην αλήθεια είναι το πρώτο καθήκον του/της Δημοσιογράφου. Για την εκτέλεση αυτού του καθήκοντος, ο/η Δημοσιογράφος θα υπερασπίζεται ανά πάσα στιγμή τις αρχές της ελευθερίας της έκφρασης, της ελευθερίας του λόγου και της ελευθεροτυπίας.

1.3. Τα ΜΕ μεριμνούν ώστε σε περίπτωση που δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια να προχωρούν σε άμεση διόρθωση, διευκρίνιση ή/και απολογία.

1.4. Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στον πολίτη και να μη χειραγωγούν τις ειδήσεις.

1.5. Η έννοια του επείγοντος ή της αμεσότητας στη διάδοση των πληροφοριών δεν υπερισχύει της επαλήθευσης των γεγονότων ή/και της επαλήθευσης των πηγών.

1.6. Η υποχρέωση των ΜΕ και των Δημοσιογράφων απέναντι στην ακρίβεια δεν επηρεάζει το δικαίωμά τους στην άσκηση κριτικής και στη σάτιρα, ούτε το δικαίωμά τους να εκφράζουν συγκεκριμένες θέσεις και να προβαίνουν σε αναλύσεις, ερμηνείες και σχόλια για γεγονότα.

Η Επιτροπή εντόπισε παραβίαση του Κώδικα και της πρόνοιας περί ρητορικής μίσους, τόσο στον τίτλο (προτού αυτός τροποποιηθεί από το ίδιο το Μέσο), όσο και στο περιεχόμενο του ρεπορτάζ. Όπως επισημαίνεται και στο παράπονο, με το ρεπορτάζ στοχοποιείται συγκεκριμένη ομάδα μελών της κοινωνίας και συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων, ενώ τα όσα αναφέρονται περιγραφικά, σαφώς και υποκινούν τον φόβο ή/και το μίσος εναντίον των συγκεκριμένων ανθρώπων.

Επιπλέον, ο/η δημοσιογράφος μετέτρεψε την είδηση σε ανακριβή, επειδή παρουσίασε τις μόλις τέσσερις υποθέσεις στις οποίες αναφέρθηκε η αστυνομία σε «φαινόμενο», και πάνω σε αυτή τη βάση στήριξε το σύνολο του δημοσιεύματος. Η ίδια η αστυνομική πηγή την οποία επικαλείται το δημοσίευμα, χαρακτήρισε ως μεμονωμένες τις περιπτώσεις που περιγράφονται, ωστόσο ο/η δημοσιογράφος επιχείρησε να δημιουργήσει στο αναγνωστικό κοινό την εντύπωση ότι πρόκειται για συστηματική πρακτική, που διενεργείται με συγκεκριμένη στόχευση, με τις αναφορές να παραπέμπουν σε συνωμοσία ενάντια στην κυπριακή κοινωνία.

Η Επιτροπή άκουσε με προσοχή τα μέλη της δημοσιογραφικής ομάδας του Μέσου, χαιρετίζει τις παραδοχές για τυχόν λάθη και την προσπάθεια για τήρηση του Κώδικα, αλλά υπέδειξε και διά ζώσης πως δεν αποτελεί δικαιολογία για δημοσιογράφους και Μέσα η ταχύτητα με την οποία εργάζονται, ιδιαίτερα στα διαδικτυακά μέσα, ώστε να μπορεί να γίνει αποδεκτή ακόμα και η χωρίς πρόθεση χρήση ρατσιστικού λόγου.

Τόνισε, ακόμα, όπως έχει κατ’ επανάληψη αναφέρει και σε άλλες αποφάσεις της, πως έστω και αν ο/η δημοσιογράφος αναπαράγουν ή μεταφέρουν δηλώσεις επίσημου φορέα, δεν αναστέλλεται η ευθύνη τους να μην προάγουν τον ρατσισμό και να «φιλτράρουν» το υλικό που μπορούν να γράψουν/μεταδώσουν/αναρτήσουν.

Η Επιτροπή επισημαίνει, παράλληλα, πως όταν ένα Μέσο έχει μεγάλη αναγνωσιμότητα ή μεγάλη ακροαματικότητα και τηλεθέαση, τότε έχει και μεγαλύτερου βαθμού κοινωνική ευθύνη, γι’ αυτό και θα πρέπει να επιδεικνύει μεγαλύτερη προσοχή στο τι δημοσιεύει, μεταδίδει ή/και αναρτά, ώστε να μην παραβιάζει τη δεοντολογία.

ΣΥΣΤΑΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΣ ΕΥΑΙΣΘΗΤΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, με αφορμή κατά καιρούς δημοσιεύματα, μεταδόσεις ή/και αναρτήσεις, που μπορεί να συνιστούν ακόμα και παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, είτε με την λήψη/κινηματογράφηση ή/και δημοσίευση βίντεο και φωτογραφιών από κηδείες νεαρών προσώπων, παρ’ ότι οι οικογένειες μπορεί να μην επιθυμούν, είτε με την λεπτομερή καταγραφή της κατάστασης νεκρού προσώπου και των οικείων του κατά την κηδεία, επιθυμεί να υπενθυμίσει προς τα Μέσα Ενημέρωσης και τους Δημοσιογράφους την Ειδική Διάταξη του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας:

7. ΠΕΝΘΟΣ-ΘΛΙΨΗ- ΚΛΟΝΙΣΜΟΣ

7.1. Χειρισμός θέματος που αφορά πένθος, θλίψη ή ψυχικό κλονισμό ή δύναται να προκαλέσει ανθρώπινο πόνο, απαιτεί, στον μέγιστο βαθμό, προσέγγιση που να τη χαρακτηρίζει διακριτικότητα και ενσυναίσθηση, και αποφυγή οποιασδήποτε πράξης δυνατόν να οξύνει τον ανθρώπινο πόνο.

7.2. Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι δέον όπως αποφεύγουν δημοσιοποίηση εικόνων που παρουσιάζουν άτομα σε συνθήκες πένθους, θλίψης ή ψυχικού κλονισμού. Σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η δημοσιοποίηση δικαιολογείται από τις περιστάσεις, αυτό γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία.

7.3. Μαρτυρίες που λαμβάνονται από άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση πένθους, θλίψης ή ψυχικού κλονισμού πρέπει να αντιμετωπίζονται με προσοχή και με την ανάλογη ευαισθησία.

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας υπενθυμίζει, παράλληλα, ότι σύμφωνα με τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, σημείο 19 υποπαράγραφος IV:

Οι Δημοσιογράφοι, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους…

Είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά εγκλήματα, ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος, καθώς και πληροφοριών ή οπτικοακουστικού υλικού που μπορεί να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό, κυρίως στα παιδιά.

Παραβίαση του Κώδικα και της Ειδικής Διάταξης Ρητορική Μίσους

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (10_08052023) για δημοσίευμα στην ενημερωτική ιστοσελίδα e-Cosmoscy.news με τίτλο «Ξεσηκώνονται οι Κύπριοι για τα επιδόματα σε αλλοδαπούς. Επιταγή που αγγίζει τα 1020 ευρώ σε μετανάστη».

Η Επιτροπή ομοφώνησε ότι στο δημοσίευμα εντοπίζεται παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 14. Ρητορική Μίσους, που αναφέρει ότι:

Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύεται οποιοδήποτε περιεχόμενο που να ωθεί ή να υποκινεί ή να δικαιολογεί το μίσος, την άσκηση βίας ή τη διάκριση εναντίον ενός ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο, η διαδικτυακή εφημερίδα «δημοσίευσε ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα λήπτη δημοσίου βοηθήματος, με τον ισχυρισμό ότι πρόκειται για ‘μετανάστη’ και με τον έμμεσο ισχυρισμό ότι πρόκειται για προσωπικό και ατομικό επίδομα». Και συνεχίζει: «Όπως μπορεί κάποιος εύκολα να διαπιστώσει μετά από συντομη έρευνα, οι μετανάστες δεν λαμβάνουν κανένα επίδομα, αντίθετα καταβάλλουν κοινωνικές ασφαλίσεις χωρις να λαμβανουν ποτέ κανένα επίδομα ή συνταξη, ενώ οι αιτητές ασύλου λαμβάνουν 186 ευρώ επίδομα σίτισης και ένδυσης, 75 ευρώ ως επίδομα ηλεκτρισμού, ύδρευσης και μικρό-εξόδων (αν δεν παρουσιάσουν συμβόλαιο ενοικίασης το ποσό αυτό μειώνεται) και (σε περίπτωση που παρουσιάσουν ενοικιαστήριο συν μια σειρά από άλλα έγγραφα που οι ιδιοκτήτες συνήθως αρνούνται να τους παραχωρήσουν, όπως τίτλος ιδιοκτησίας και φορολογικό πιστοποιητικό) επιπλέον 100 ευρώ ανά άτομο μηνιαίως. Αντι των πιο πάνω, η εφημερίδα δημοσίευσε την επιταγή χωρίς να αποκρύψει το όνομα του δικαιούχου δίνοντας την εντύπωση πως πρόκειται για μηνιαίο επίδομα που καταβλήθηκε σε κάποιο «μετανάστη», ενώ προφανέστατα δεν πρόκειται για επίδομα ενός ατόμου ούτε για ένα μήνα.»

Το Μέσο ενημέρωσε τηλεφωνικώς την Επιτροπή, αφού παρέλαβε το παράπονο, πως το σχετικό δημοσίευμα έχει αφαιρεθεί από την ιστοσελίδα.

Η Επιτροπή χαιρετίζει την άμεση αυτορρύθμιση του Μέσου και το γεγονός ότι αναγνώρισε το λάθος του, έστω και μετά την λήψη του παραπόνου. Έχοντας ασχοληθεί πολλάκις στο παρελθόν με παρόμοιου τύπου δημοσιεύματα, η Επιτροπή αναμένει πως θα γίνει ευρύτερα αντιληπτό γιατί αυτά συνιστούν ρητορική μίσους.

Περί της Ειδικής Διάταξης 19. Πνευματική Ιδιοκτησία

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (11_10052023) για δημοσίευση, στη διαδικτυακή ενημερωτική ιστοσελίδα Knews του συγκροτήματος της «Καθημερινής», φωτογραφίας η οποία συνοδεύει δημοσίευμα με τίτλο «Study tackles local-migrant gaps in Cyprus» (ημερομηνία δημοσίευσης 28/03/2023).

Όπως αναφέρει ο παραπονούμενος, ο οποίος εργάζεται ως freelance φωτορεπόρτερ/κάμεραμαν, «η συγκεκριμένη φωτογραφία είναι πνευματική μου ιδιοκτησία και προέρχεται από ρεπορτάζ στο οποίο δούλεψα μαζί με τον συνάδελφο Daniel Thomas, εκ μέρους του μέσου The New Humanitarian, το οποίο δημοσίευσε το ρεπορτάζ μας στις 29.09.2020.»

Και προσθέτει πως η «Καθημερινή Κύπρου» ποτέ δεν ζήτησε την άδεια και έγκρισή του για την χρήση και δημοσίευση της φωτογραφίας του, και πως άνοιξε συζήτηση μεταξύ των δύο μερών για την καταβολή αντιτίμου.

Στην απάντησή του, το Μέσο γνωστοποίησε προς την Επιτροπή πως «το συγκεκριμένο παράπονο έχει πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης».

Το Καταστατικό της αναφέρει ρητώς ότι «επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια της Επιτροπής να αποφασίσει κατά πόσο θα επιληφθεί παραπόνου που αποτελεί αντικείμενο διαδικασίας ενώπιον Δικαστηρίου ή άλλου δικαιοδοτικού οργάνου», παρόλα αυτά η Επιτροπή αποφάσισε επί της αρχής να μην υπεισέλθει σε συζήτηση για τις λεπτομέρειες της συγκεκριμένης υπόθεσης.

Ταυτόχρονα, κρίνει σκόπιμο, με δεδομένη και την ευρύτερη δημόσια συζήτηση για παρόμοια ζητήματα, να υποδείξει προς το σύνολο των Μέσων Ενημέρωσης, την Ειδική Διάταξη του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεντολογίας 19. Πνευματική Ιδιοκτησία, που αναφέρει ότι:

19.1. Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι σέβονται και εφαρμόζουν το εκάστοτε ισχύον Δίκαιο και τις συμβάσεις που αφορούν στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας.

19.2. Σε περίπτωση δημοσίευσης ή μετάδοσης ή ανάρτησης μη πρωτογενούς περιεχομένου, ακόμα και επεξεργασμένου εν όλω ή εν μέρει, θα πρέπει να εξασφαλίζονται όλα τα δικαιώματα/άδεια από το ΜΕ και/ή τον κάτοχο των πνευματικών δικαιωμάτων.

19.3. Σε περίπτωση αναδημοσίευσης από άλλη πηγή, όπου αυτό επιτρέπεται, τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι υποχρεούνται να λαμβάνουν τα δέοντα μέτρα ώστε αυτό να γίνεται με σεβασμό προς την αρχική πηγή και με αναφορά στην προέλευση.

Σωρεία παραβιάσεων...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ασκώντας το δικαίωμα που της παρέχει ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας (παράγραφος 8. Στις Γενικές Διατάξεις) εξέτασε αυτεπάγγελτα (9_20_04_2023) δημοσίευμα της ιστοσελίδας tothemaonline, με τίτλο «Το χρονικό των φρικιαστικών εγκλημάτων του Μεταξά και η ζωή του σήμερα στις φυλακές – Ο πατέρας του έκλαιγε, έκλαιγε και ο ίδιος» με ημερομηνία 14 Απριλίου 2023.

Η Επιτροπή ομοφώνησε ότι το δημοσίευμα παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και ιδιαίτερα την παράγραφο 9. στις Γενικές Διατάξεις, σύμφωνα με την οποία οι δημοσιογράφοι, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματος τους, «είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα, ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος, καθώς και πληροφοριών… που μπορεί να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό, κυρίως στα παιδιά».

Η περίπτωση του κατά συρροήν δολοφόνου συνιστά ιδιάζουσα υπόθεση για τα κυπριακά Μέσα, και η Επιτροπή τονίζει πως οι δημοσιογράφοι θα πρέπει να αποφεύγουν να παρουσιάζουν τον θύτη ως άνθρωπο της διπλανής πόρτας με συναισθήματα, λόγω ακριβώς της πρωτοφανούς για τα κυπριακά δεδομένα φύσης των εγκλημάτων που διέπραξε, καθώς και για να αποφεύγεται τυχόν αιτιολόγηση των πράξεών του. Τονίζει, επίσης, ότι θα πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολικές λεπτομέρειες στην περιγραφή των εγκλημάτων του, με γνώμονα τόσο την προστασία της μνήμης των θυμάτων όσο και την αποφυγή πρόκλησης έντονων συναισθημάτων στο κοινό, ιδιαίτερα στα παιδιά που τυχόν διαβάζουν ή παρακολουθούν ειδήσεις.

Το υπό εξέταση ρεπορτάζ περιέχει αυτούσιες και λεπτομερέστατες περιγραφές από τον ίδιο τον κατά συρροήν δολοφόνο, για το σκηνικό, τον τρόπο και τις συνθήκες υπό τις οποίες διέπραξε τα εγκλήματά του και τον στραγγαλισμό γυναικών και παιδιών, καθώς και αχρείαστες λεπτομέρειες για τις ειδεχθείς σεξουαλικές πράξεις που προηγήθηκαν των εγκλημάτων του, και για τα όσα ο ίδιος ανέφερε πως αισθανόταν και σκεφτόταν πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά τις φρικιαστικές πράξεις του.

Η ΕΔΔ θεωρεί ότι το σύνολο των συγκεκριμένων αναφορών προσβάλλουν την μνήμη και την αξιοπρέπεια των γυναικών και παιδιών θυμάτων του κατά συρροήν δολοφόνου, συνιστούν επίδειξη ασέβειας στον πόνο των οικείων τους και προκαλούν αχρείαστα συναισθήματα φρίκης και αποτροπιασμού στην κοινή γνώμη.

Καμία από τις αναφορές στο υπό εξέταση ρεπορτάζ δεν εξυπηρετεί τον στόχο του δημοσιογράφου και το δικαίωμα του κοινού στην ενημέρωση, αλλά αντιθέτως μετατρέπει το ρεπορτάζ σε μέσο κανιβαλισμού και διαπόμπευσης των αθώων θυμάτων.

Επιπλέον, το ρεπορτάζ προβάλλει, εν είδει αποδοχής τους ως αληθείς, τους ισχυρισμούς του δολοφόνου ότι τα δύο κορίτσια που δολοφόνησε εκδίδονταν από τις μητέρες τους, ή υπήρχαν υπόνοιες ότι οι μητέρες τους θα τις πωλούσαν για σεξουαλικές υπηρεσίες. Οι ισχυρισμοί αυτοί, οι οποίοι είναι αδύνατο να επιβεβαιωθούν ως αληθείς, συνιστούν ανεπανόρθωτη προσβολή της μνήμης των θυμάτων και τείνουν να δώσουν δικαιολογία στον κατά συρροήν δολοφόνο.

Η Επιτροπή έκρινε ότι η συγκεκριμένη αναφορά παραβιάζει, επίσης, την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια, στην οποία αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι:

1.3. Τα ΜΕ μεριμνούν ώστε σε περίπτωση που δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια, να προχωρούν σε άμεση διόρθωση, διευκρίνιση ή/και απολογια.

Σημειώνεται ότι στην απάντησή του προς την ΕΔΔ το Μέσο εξέφρασε την έκπληξή του για την αυτεπάγγελτικη εξέταση του δημοσιεύματος, εξηγώντας πως «έχουμε έντονη την θέση και άποψη πως, ως Οργανισμός, δεν έχουμε κάνει οτιδήποτε μεμπτό ή επιλήψιμο».

Και προσθέτει: «Στο εν λόγω δημοσίευμα, το οποίο δημοσιεύθηκε με αφορμή την συμπλήρωση τεσσάρων χρόνων από τον εντοπισμό της πρώτης σορού… γίνεται καταγραφή σειράς γεγονότων σε σχέση με την υπόθεση που συγκλόνισε το παγκύπριο, συνοδευόμενη από δηλώσεις του επικεφαλής των ανακριτών της υπόθεσης, οι οποίες και παρουσιάστηκαν αυτούσιες.

Μεταξύ άλλων, ο επικεφαλής των ανακριτών αναφέρεται στις δυσκολίες εξιχνίασης της υπόθεσης και σε κάποιες άγνωστες πτυχές της.»

Το Μέσο προσθέτει επίσης: «…Θεωρούμε ότι η Επιτροπή εξαντλεί τα περιθώρια αυστηρότητας της αναφορικά με το δημοσίευμα, στα όρια, μάλιστα, της λογοκρισίας, την ώρα που η ελευθερία του Τύπου είναι θεσμοθετημένη. Με την ευκαιρία, θα θέλαμε να επαναλάβουμε τον πλήρη σεβασμό μας στους Νόμους και τους Κανονισμούς που διέπουν την Δημοσιογραφική Δεοντολογία, με τους οποίους είμαστε πρόθυμοι και συμμορφωνόμαστε πάντοτε. Καταληκτικά, επαναλαμβάνουμε την άποψή μας ότι δεν σφάλαμε και δεν πράξαμε οτιδήποτε το μεμπτό ή το επιλήψιμο.»

Η Επιτροπή τονίζει, καταληκτικά, ότι δεδομένης της βλάβης που μπορεί να προκαλέσει το συγκεκριμένο δημοσίευμα, η ιστοσελίδα tothemaonline θα πρέπει να μελετήσει την απόσυρσή του ή να προβεί σε όλες τις αναγκαίες διορθώσεις, με γνώμονα την προστασία της αξιοπρέπειας των θυμάτων, αλλά και της κοινή γνώμης από τις ειδεχθείς περιγραφές και τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς του καταδικασθέντος κατά συρροήν δολοφόνου.

Οι αυθαίρετες ερμηνείες δεν χωρούν σε δημοσιογραφικά κείμενα

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (8_19_04_2023) για το ρεπορτάζ της ιστοσελίδας «Reporter» με τίτλο «Αυξήθηκαν οι περιοχές ‘’γκέτο’’ στην Κύπρο – Τα σημεία που χτυπούν καμπανάκι κινδύνου», το οποίο δημοσιεύτηκε στις 19 Απριλίου 2023.

Η Επιτροπή ομοφωνεί ότι το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συγκεκριμένα την Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια, την Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις καθώς και την Ειδική Διάταξη 14. Ρητορική Μίσους.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο «ο δημοσιογράφος Γιώργος Χατζηπαναγή με το άρθρο στοχοποιεί συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα (μετανάστες, αλλοδαπούς, υπηκόους τρίτων χωρών), εκφέροντας μάλιστα ρατσιστικό λόγο με αποτέλεσμα να υποκινεί το μίσος εναντίον της συγκεκριμένης ομάδας. Επίσης, παρουσιάζει ατεκμηρίωτα στοιχεία (γκετοποίηση περιοχών, προβλήματα σε περιοχές που κατοικούν μετανάστες κλπ.)».

Στην απάντησή του το Μέσο εξέφρασε έκπληξη για το παράπονο, σημειώνοντας πως «το ζήτημα της γκετοποίησης έχει καταγγελθεί αμέτρητες φορές από δήμους, κοινοτάρχες και κατοίκους των επηρεαζόμενων περιοχών, τόσο ενώπιον της Βουλής όσο και στον δημόσιο διάλογο και υπήρξε σχετική παραδοχή στο παρελθόν πολλές φορές από την εκτελεστική εξουσία. Η προηγούμενη Κυβέρνηση, μάλιστα, έχει δώσει και συγκεκριμένα κίνητρα προσδοκώντας, κατά τον τέως Υπουργό Εσωτερικών, να ‘’εκλείψουν τα φαινόμενα της γκετοποίησης’’».

Και προσθέτει: «Είναι προφανές πως δεν πρόκειται για ‘’ξεκάθαρη παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας’’ αλλά για ξεκάθαρη προσπάθεια φίμωσης του δημοσιογραφικού λόγου, παρέμβασης στο δημοσιογραφικό έργο και προσπάθειας ελέγχου του αφηγήματος για το μεταναστευτικό από συγκεκριμένα άτομα».

Εξετάζοντας όλα τα δεδομένα που είχε ενώπιόν της, παράπονο και απάντηση του Μέσου, η Επιτροπή αποφάσισε ότι το άρθρο παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Συγκεκριμένα, εντοπίζεται παραβίαση του Κώδικα στην Ειδική Διάταξη 1. Ακρίβεια που προνοεί, μεταξύ άλλων, ότι:

Τα ΜΕ έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν κάθε εύλογο μέτρο ώστε τα γεγονότα που παρουσιάζουν να χαρακτηρίζει η ακρίβεια.

Η Επιτροπή σημειώνει πως όταν ο δημοσιογράφος προβάλλει στο ρεπορτάζ του ένα ισχυρισμό – όπως οι αναφορές ότι «αυξήθηκαν οι περιοχές ‘’γκέτο’’ στην Κύπρο» και ότι «όσο περνούν τα χρόνια και οι μετανάστες αυξάνονται» – θα πρέπει να τον τεκμηριώνει με συγκεκριμένα στοιχεία και όχι με εκτιμήσεις που εξυπηρετούν μονόπλευρα την προβολή του συγκεκριμένου ισχυρισμού. Στο υπό μελέτη ρεπορτάζ, ο δημοσιογράφος δεν τεκμηριώνει τις αναφορές του, δεν παραθέτει επίσημα στοιχεία που να δικαιολογούν τα συμπεράσματά του, και αγνοεί παντελώς την πλευρά των μεταναστών και προσφύγων, καθώς δεν διασταυρώνει τις αναφορές του, για παράδειγμα με το Γραφείο Κύπρου της Υπάτης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNCHR).

Οι αυθαίρετες ερμηνείες, όπως συνάγεται από τον Κώδικα Δεοντολογίας, δεν χωρούν σε δημοσιογραφικά κείμενα, ακριβώς γιατί μπορεί να οδηγήσουν σε λανθασμένα συμπεράσματα και αντιδράσεις. Αναφορές όπως «κάθε ελεύθερη πόλη της Κύπρου έχει πλέον αναπτύξει το δικό της γκέτο» και «συμπυκνώνοντας τόσες διαφορετικές κουλτούρες και εθνικότητες… είναι αναπόφευκτο να μην υπάρχουν συγκρούσεις και διαμάχες ανάμεσα σε ανθρώπους ή ξεκαθάρισμα λογαριασμών» σίγουρα δεν εξυπηρετούν τον στόχο της ενημέρωσης και της αντικειμενικής πληροφόρησης.

Αντιθέτως συνιστούν σαφή παραβίαση του Κώδικα, Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις που προνοεί ότι:

Τα ΜΕ αποφεύγουν οποιαδήποτε απευθείας ή άλλη αναφορά ή ενέργεια εναντίον προσώπου ή ομάδας προσώπων η οποία περιέχει στοιχεία δυσμενούς διάκρισης και προκατάληψης με βάση τη φυλή, το χρώμα, τη γλώσσα, την θρησκεία, τις πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις, την εθνική ή εθνοτική ή κοινωνική προέλευση, την περιουσία, την καταγωγή, το φύλο ή τον προσδιορισμό ή την αλλαγή φύλου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την εγκυμοσύνη, τη σωματική ή νοητική ή αισθητηριακή ή ψυχική ασθένεια ή αναπηρία και την εξωτερική εμφάνιση.

Γενικά δεν δημοσιεύουν υλικό που προορίζεται ή ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη ή να υποκινήσει μίσος εναντίον προσώπου ή ομάδας προσώπων.

Επιπλέον, η Επιτροπή εντοπίζει στο ρεπορτάζ φράσεις που συνιστούν ρητορική μίσους, όπως για παράδειγμα ότι «όσο περνούν τα χρόνια και οι μετανάστες αυξάνονται, αυξάνεται και η ‘’παροικία’’ στη συγκεκριμένη περιοχή», καθώς και τα συμπεράσματα ότι, λόγω των μεταναστών, οι Ελληνοκύπριοι υποχρεώνονται να ζήσουν σε άλλες περιοχές, ή ότι η συνεχής αύξηση των μεταναστών σε μια περιοχή ισοδυναμεί με πρόκληση προβλημάτων και οχληρίας.

Η Επιτροπή δεν παραγνωρίζει το πρόβλημα της γκετοποίησης σε διάφορες περιοχές της Κύπρου, ούτε αγνοεί τα προβλήματα βίας, ωστόσο κρίνει το ύφος και τον τόνο του συγκεκριμένου ρεπορτάζ προβληματικά, καθώς παρουσιάζει τους Ελληνοκύπριους πολίτες ως θύματα, και αγνοεί ότι θύματα είναι και οι μετανάστες και οι πρόσφυγες.

Υποδεικνύει, ως εκ τούτου, τον Κώδικα και την Ειδική Διάταξη 14. Ρητορική Μίσους που ορίζει ότι:

Τα ΜΕ και οι Δημοσιογράφοι μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύεται οποιοδήποτε περιεχόμενο που να ωθεί ή να υποκινεί ή να δικαιολογεί το μίσος, την άσκηση βίας ή τη διάκριση εναντίον ενός ατόμου ή μίας ομάδας ατόμων.

Σε σχέση με την απάντηση του Μέσου, η Επιτροπή απορρίπτει τα περί παρέμβασης στο δημοσιογραφικό έργο και φίμωσης του δημοσιογραφικού λόγου. Και παραπέμπει στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, οι οποίες απαντούν όλα τα ζητήματα σε σχέση με τον ρόλο της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας έναντι του συνόλου των Μέσων Ενημέρωσης και των δημοσιογράφων, καθώς και της ευθύνης ΜΕ και Δημοσιογράφων να αυτορρυθμίζονται με πυξίδα τον Κώδικα.

Η Επιτροπή απορρίπτει, τέλος, και την αναφορά του Μέσου στην απάντησή του πως «…είναι με τεράστια έκπληξη που λάβαμε γνώση του παραπόνου προς την ΕΔΔ. Ενός παραπόνου αγνώστου προέλευσης, για τη σκοπιμότητα του οποίου δεν μπορούμε να μην διερωτηθούμε.»

Είναι δικαίωμα κάθε προσώπου να απευθύνεται στην ΕΔΔ εκφράζοντας παράπονο για οποιοδήποτε Μέσο ή Δημοσιογράφο, και είναι το καθήκον και η υποχρέωση της Επιτροπής, όπως αυτά απορρέουν από τον Κώδικα, να επιλαμβάνεται κάθε παραπόνου. Επιπλέον, κάθε παραπονούμενος/η έχει δικαίωμα να παραμένει ανώνυμος/η, και η Επιτροπή θεωρεί αδιανόητο να επιχειρείται η απόδοση σκοπιμοτήτων πίσω από οποιοδήποτε παράπονο, είτε αποδειχθεί βάσιμο είτε απορριφθεί από την ΕΔΔ.

O/η δημοσιογράφος όφειλε να αναπτύξει ο ίδιος μηχανισμό αυτορρύθμισης...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, ασκώντας την εξουσία που της παρέχει ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας (Γενικές Διατάξεις / Σημεία 6+7+8) αποφάσισε όπως προχωρήσει αυτεπάγγελτα στην εξέταση ζητήματος που απορρέει από το δημοσίευμα με τίτλο «Η εξιχνίαση ενός θανάτου στον ρυθμό του… ‘’ό,τι χορεύκω παίζε μου’’» (6_17032023) το οποίο αναρτήθηκε στο διαδικτυακό Μέσο Reporter, στις 17 Μαρτίου 2023.

Ομόφωνα η Επιτροπή αποφάσισε ότι το δημοσίευμα, το οποίο δεν είναι ξεκάθαρο, εκ της δομής και του περιεχομένου του, εάν αποτελεί ρεπορτάζ ή άρθρο γνώμης, παραβιάζει τις Γενικές Διατάξεις / Σημεία 2+9+19 του Κώδικα, επειδή είναι προφανές ότι δεν έτυχε της δέουσας επεξεργασίας, και περιλαμβάνει αφιλτράριστες και υπερβολικά πολλές λεπτομέρειες από την ιατροδικαστική έκθεση για το θάνατο 28χρονης στην Πέτρα του Ρωμιού, καθώς και από κατάθεση αστυνομικού ανακριτή ενώπιον Δικαστηρίου.

Με βάση τον Κώδικα, Γενικές Διατάξεις / Σημείο 2, ο/η δημοσιογράφος όφειλε να αναπτύξει ο ίδιος μηχανισμό αυτορρύθμισης, ώστε ναι μεν να διασφαλίσει το δικαίωμα του πολίτη στην ενημέρωση – δικαίωμα το οποίο επικαλείται και το Μέσο στην απάντησή του – αλλά ταυτόχρονα να συμμορφώνεται με την υποχρέωσή του, όπως αυτή απορρέει από τον Κώδικα, Γενικές Διατάξεις / Σημείο 9, όπως αποφεύγει αναρτήσεις ή και την χρήση γλώσσας που μπορεί να συνιστά παραβίαση του Κώδικα.

Η συμπερίληψη στο δημοσίευμα τόσων πολλών λεπτομερειών από την ιατροδικαστική έκθεση, καθώς και από την κατάθεση του ανακριτή, συνιστούν σαφή παραβίαση του Κώδικα, Γενικές Διατάξεις / Σημείο 19, που προνοεί ότι:

Οι Δημοσιογράφοι, κατά την ενάσκηση του λειτουργήματός τους…

Είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά εγκλήματα, ο ανθρώπινος πόνος και ο θάνατος, καθώς και πληροφοριών ή οπτικοακουστικού υλικού που μπορεί να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό, κυρίως στα παιδιά.

Η Επιτροπή ομοφωνεί, επίσης, ότι η συγκεκριμένη ανάρτηση παραβιάζει και την Ειδική Διάταξη 7. ΠΕΝΘΟΣ – ΘΛΙΨΗ – ΚΛΟΝΙΣΜΟΣ σύμφωνα με την οποία:

7.1. Χειρισμός θέματος που αφορά πένθος, θλίψη ή ψυχικό κλονισμό ή δύναται να προκαλέσει ανθρώπινο πόνο, απαιτεί, στον μέγιστο βαθμό, προσέγγιση που να τη χαρακτηρίζει διακριτικότητα και ενσυναίσθηση, και αποφυγή οποιασδήποτε πράξης δυνατόν να οξύνει τον ανθρώπινο πόνο.

Η Επιτροπή σημειώνει πως το δημοσίευμα περιλαμβάνει αποσπασματικές αναφορές από την ιατροδικαστική έκθεση και την κατάθεση του ανακριτή, οι οποίες δεν έτυχαν καμίας δημοσιογραφικής επεξεργασίας. Περιλαμβάνει πολλές λεπτομέρειες, σε σημείο υπερβολής, οι οποίες αλλοιώνουν ακόμα και αυτή την έννοια της δημοσιογραφικής ενημέρωσης και πληροφόρησης, και μετατρέπουν τον/την δημοσιογράφο σε ανακριτή, εγκληματολόγο, κατήγορο ή συνήγορο υπεράσπισης, μέρος δηλαδή του γεγονότος αντί το μέσο για ενημέρωση και πληροφόρηση του κοινού.

Ακόμα και αν θεωρηθεί ότι η συγκεκριμένη ανάρτηση συνιστά άρθρο, αντί για ρεπορτάζ, περιλαμβάνει τέτοιες πληροφορίες που αλλοιώνουν την έννοια του άρθρου γνώμης και μετατρέπουν το κείμενο σε έκθεση καταγραφής τεκμηρίων και συμπερασμάτων από εγκληματολόγο ή αστυνομικό ανακριτή.

Η Επιτροπή τονίζει, με αυτή την αφορμή, την υποχρέωση του/της δημοσιογράφου να φιλτράρει ό,τι φτάνει ενώπιόν του/της, προτού δημοσιεύσει οτιδήποτε σχετικό σε ρεπορτάζ, και προτού το αξιοποιήσει για σκοπούς έκφρασης γνώμης ή/και άσκησης κριτικής, μέσα από ένα δημοσιογραφικό άρθρο. Ακόμα και η συμπερίληψη αυτούσιων αποσπασμάτων πρέπει να τυγχάνει δημοσιογραφικής επεξεργασίας, για σκοπούς τήρησης της δεοντολογίας. Ούτε οι δημόσιες αναφορές ενώπιον Δικαστηρίου σε ανοιχτή συνεδρίαση, δεν αναιρούν την υποχρέωση του/της δημοσιογράφου να επιλέγει τι θα δημοσιοποιήσει, βασιζόμενος/η στη δεοντολογία.

Κατά την εξέταση του παραπόνου, καθώς και της απάντησης του Μέσου, η Επιτροπή εντόπισε, εξάλλου, πως υπάρχει παρανόηση από το Μέσο αναφορικά με τους κανόνες δεοντολογίας που έχουν παραβιαστεί, αλλά και τα όρια άσκησης ελέγχου που έχει η ΕΔΔ ως εκ του Κώδικα και του Καταστατικού της.

Συγκεκριμένα, στην απάντησή του, το Μέσο υπερασπίζεται το δημοσίευμα προβάλλοντας το συνταγματικά κατοχυρωμένο ανθρώπινο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Επικαλείται, επιπλέον, νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, και συγκεκριμένα καταδικαστική απόφασή του εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, παραγνωρίζοντας τις ίδιες τις αναφορές στο απόσπασμα που περιλαμβάνει στην απάντησή του, όπως αυτές αναφέρονται πιο κάτω. Και συγκεκριμένα ότι:

«…ο Τύπος διαδραματίζει ένα απαραίτητο ρόλο σε μια δημοκρατική κοινωνία. Αν και δεν πρέπει να υπερβαίνει ορισμένα όρια, ιδιαίτερα σε σχέση με την προστασία της φήμης και των δικαιωμάτων άλλων, εντούτοις είναι καθήκον του να μεταφέρει, κατά τρόπο που συνάδει με τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες του, πληροφορίες και ιδέες για όλα τα ζητήματα δημοσίου ενδιαφέροντος. Δεν είναι μόνο καθήκον του Τύπου να μεταφέρει τέτοιες πληροφορίες και ιδέες αλλά και το κοινό έχει το δικαίωμα να τις λαμβάνει. Αν δεν ίσχυε αυτό ο Τύπος δεν θα μπορούσε να διαδραματίσει τον ζωτικής σημασίας ρόλο του, του δημόσιου επιτηρητή (watchdog)…»

Η Επιτροπή τονίζει ότι ο ρόλος του δημοσιογράφου έχει όρια τα οποία προκύπτουν με σαφήνεια από τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεντολογίας.

Ο ίδιος ο Κώδικας, τον οποίο έχουν συνομολογήσει οι ιδιοι οι Φορείς της Δημοσιογραφίας και των Μέσων Ενημέρωσης, ορίζει τις υποχρεώσεις και τις ευθύνες δημοσιογράφων και Μέσων και συνιστά το εργαλείο μέσω του οποίου μπορούν δημοσιογράφοι και Μέσα να αυτορρυθμίζονται.

Πρόσθετα η Επιτροπή τονίζει πως οι απόψεις των δημοσιογράφων και η κριτική που ασκούν είναι θεμιτό δικαίωμά τους, αλλά και αυτές θα πρέπει να βασίζονται στα όρια που θέτει με σαφήνεια ο Κώδικας.

Η ΕΔΔ υπενθυμίζει, παράλληλα την πρόνοια στις Γενικές Διατάξεις / Σημείο 4 που ορίζει ότι είναι υποχρέωσή της να «προασπίζεται την ελευθεροτυπία και το δικαίωμα της ελευθερίας έκφρασης των ΜΕ και των Δημοσιογράφων και/ή των Λειτουργών τους», όπως είναι ταυτόχρονα και υποχρέωση της ΕΔΔ «να προστατεύει τα δικαιώματα τρίτων που έχουν βλαπτεί από πράξεις και/ή ενέργειες των ΜΕ και/ή των Δημοσιογράφων και/ή των Λειτουργών τους».

Πρόσθετα, η ΕΔΔ υποδεικνύει την πρόνοια στις Γενικές Διατάξεις / Σημείο 6 του Κώδικα πως είναι υποχρέωσή της «το έργο παρακολούθησης της τήρησης του Κώδικα και της συμμόρφωσης με τις πρόνοιές του».

Στην απάντησή του το Μέσο αναφέρει, επιπλέον, και σε σχέση με τη δημοσίευση τόσων και τέτοιων λεπτομερειών από την ιατροδικαστική έκθεση, πως «δεν θεωρήσαμε πως αυτές οι λεπτομέρειες ήταν τέτοιας φύσεως που ενδεχομένως να παραβιάζουν τα θέματα δεοντολογίας, δεδομένου πως κάποια από τα ευρήματα που καταγράφονται είχαν αναφερθεί κατ’ επανάληψη από ιδιώτη ιατροδικαστή που προέβαινε σε διαδοχικές δηλώσεις στα ΜΜΕ, ο οποίος έκανε αναφορές σε κατάγματα του υοειδούς οστού, στραγγαλισμό, βιασμό, κτλ. Δεν θεωρούμε λογικό να δίνεται κατ’ επανάληψη βήμα από πλειάδα ΜΜΕ σε ιδιώτη ιατροδικαστή να αποκαλύπτει λεπτομέρειες, χωρίς καμία περί του αντιθέτου παραίνεση από την Επιτροπή Δεοντολογίας, αλλά να τίθεται στο μικροσκόπιο ο σχολιασμός για ένα ευρύτερο ζήτημα, στο πλαίσιο του οποίου γίνεται και αναφορά στα ιατροδικαστικά πορίσματα».

Η Επιτροπή επαναλαμβάνει, επί του συγκεκριμένου, παλαιότερη παραίνεσή της προς το σύνολο των δημοσιογράφων και των Μέσων, πως και αν ακόμα ένα πρόσωπο προχωρεί σε δημόσιες δηλώσεις με περιεχόμενο που παραβιάζει τον Κώδικα, αυτό δεν συνιστά αιτιολογία για τον/την δημοσιογράφο, για να προχωρεί σε αναδημοσίευση. Αντιθέτως, ο/η δημοσιογράφος οφείλει να φιλτράρει το περιεχόμενο δηλώσεων, όπως οφείλει και να παρεμβαίνει προς το πρόσωπο που με τις αναφορές του παραβιάζει τον Κώδικα, εάν οι δηλώσεις μεταδίδονται ζωντανά και δεν υπήρξε χρόνος επεξεργασίας τους.

Τέλος, η Επιτροπή υπογραμμίζει την ικανοποίησή της, όπως αυτή γεννάται από την τελευταία παράγραφο στην απάντηση του Μέσου, καθώς δεικνύει τη σημασία της αναγνώρισης των παρεμβάσεων της ΕΔΔ προς αυτορρύθμιση των δημοσιογράφων και των Μέσων, και που αναφέρει:

«Σε μία δεύτερη ανάγνωση του δημοσιεύματος, μετά την παρέμβαση σας, παρά το γεγονός πως θεωρούμε πως οι λεπτομέρειες είναι τέτοιας φύσεως που δεν υπερβαίνουν τα όρια, ενδεχομένως να μπορούσε να αποφευχθούν ορισμένες αναφορές… και είναι κάτι για το οποίο θα δώσουμε τη δέουσα προσοχή στο μέλλον, καθώς πάντοτε υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης για όλους μας».

Σοβαρή παραβίαση...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, με βάση το δικαίωμα που έχει ως εκ του Καταστατικού της, προχώρησε σε αυτεπάγγελτη εξέταση υπόθεσης (2_2/02/2023) που αφορά σε ρεπορτάζ που ανήρτησαν η ιστοσελίδα 24sports.com.cy και η ιστοσελίδα Omega Live, με ημερομηνία δημοσίευσης 02/02/2023, και το οποίο έφερε τον τίτλο «Αποτροπιασμός: Έβαζε το παιδί να χαϊδεύει το μόριό του και έβαζε το δάκτυλό της…».

Η Επιτροπή αποφάσισε ομόφωνα ότι το ρεπορτάζ συνιστά σοβαρή παραβίαση, στο σύνολό τους, των αρχών της δημοσιογραφίας και του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, και συνιστά παράδειγμα ανάρτησης σε μέσο ενημέρωσης προς αποφυγήν, καθώς αγγίζει ή/και ξεπερνά τα όρια ενός πορνογραφήματος.

Είναι η ομόφωνη θέση της Επιτροπής πως το ρεπορτάζ – το οποίο, σημειωτέον αποτελεί αναδημοσίευση από ελλαδικό μέσο ενημέρωσης – συνιστά σαφή παραβίαση του Κώδικα, καθώς παραθέτει υπερβολικές λεπτομέρειες για ένα ειδεχθές και αποτρόπαιο έγκλημα με θύμα ένα αθώο παιδί, και προχωρεί σε αχρείαστη ανάλυση του εγκλήματος, με φρικιαστικές, αποκρουστικές και παντελώς απαράδεκτες για δημοσιογραφικό κείμενο περιγραφές, ακόμα και στον τίτλο, χωρίς ο δημοσιογράφος που το έγραψε αλλά και τα μέσα ενημέρωσης που το αναδημοσιεύουν, να επιδεικνύουν την απαιτούμενη ευαισθησία και διακριτικότητα.

Η Επιτροπή υποδεικνύει την Ειδική Διάταξη 15. ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, η οποία ορίζει πως:

15.2. Η δημοσίευση πληροφοριών για σεξουαλικά εγκλήματα παραμένει λιτή, χωρίς λεπτομέρειες και δραματοποίηση του συμβάντος. Επιβάλλεται ακόμα μεγαλύτερη προσοχή σε περίπτωση που το έγκλημα αφορά παιδιά.

15.3. Αποφεύγεται η αναφορά σε δηλώσεις οι οποίες αποτελούν μονομερή κατάθεση υπεράσπισης ή οι οποίες λειτουργούν ως ρομαντικοποίηση του εγκλήματος.

Πρόσθετα προς την Ειδική αυτή Διάταξη, η Επιτροπή τονίζει ότι οι Γενικές Διατάξεις του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας επιβάλλουν στους δημοσιογράφους «…να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και διακριτικοί στην παρουσίαση θεμάτων όπως η βία, το έγκλημα, τα σεξουαλικά παραπτώματα… καθώς και πληροφοριών ή εικόνων που είναι επιβλαβείς ή μπορούν να προκαλέσουν πανικό ή φρίκη ή αποτροπιασμό…»

Το ρεπορτάζ εγείρει και ευρύτερο θέμα λειτουργίας των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης, και η Επιτροπή τονίζει την υποχρεώσή τους, όπως αυτή απορρέει από τις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα, να «…προστατεύουν το επαγγελματικό ήθος, την αξιοπιστία και την ανεξαρτησία τους, μέσω της ενίσχυσης μηχανισμών αυτορύθμισης…»

Τα μέσα ενημέρωσης έχουν υποχρέωση να αυτορυθμίζονται και δεν μπορούν επ’ ουδενί να μετατρέπονται σε ροζ φυλλάδες ή σε ιστοσελίδες ακατάλληλες για ανήλικους, που δημοσιεύουν με τη μεγαλύτερη ευκολία και με πάσα λεπτομέρεια περιγραφές για σεξουαλικές ή κακοποιητικές πράξεις, πόσο δε μάλλον όταν αυτές γίνονται σε βάρος παιδιών.

Επιπλέον, η Επιτροπή θεωρεί υποχρέωσή της να τονίσει ότι τα μέσα ενημέρωσης οφείλουν, ακόμα και όταν αναδημοσιεύουν ρεπορτάζ ή πληροφορίες από τον ξένο Τύπο, να αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους περιστατικά με την ίδια ευαισθησία και τον ίδιο σεβασμό που καλούνται να επιδεικνύουν για τις περιπτώσεις που αφορούν σε πολίτες στην Κύπρο.

Ενώ θεωρεί σημαντικό να επαναλάβει πως οι δημοσιογράφοι οφείλουν να είναι προσεκτικοί και διακριτικοί, ακόμα και αν δημοσιεύουν αποσπάσματα από δικαστικές αποφάσεις ή από τα όσα αναφέρονται σε δημόσιες δικαστικές διαδικασίες, καθώς φέρουν ευθύνη για κάθε πληροφορία που δημοσιεύουν.

Η Επιτροπή σημειώνει, τέλος, ότι η ιστοσελίδα 24sports.com.cy έχει πλέον αφαιρέσει από το αρχείο της το συγκεκριμένο ρεπορτάζ.

Απαιτείται σεβασμός της Δημόσιας Υγείας

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε σε συνεδρίασή της το παράπονο (1_13/1/23) των Υγειονομικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας, για ανάρτηση/δημοσιεύμα του διαδικτυακού μέσου Cyprus Times, το οποίο έφερε τον τίτλο «Μοναδικά πούρα για αξέχαστες στιγμές», με ημερομηνία ανάρτησης 11/01/2023.

Το δημοσίευμα/ανάρτηση αποτελούσε ενημερωτικό/διαφημιστικό κείμενο για συγκεκριμένο κατάστημα που πωλεί πούρα, και όχι δημοσιογραφικό κείμενο.

Παρόλο που διατυπώθηκε, κατά τη συζήτηση, η άποψη ότι το θέμα αφορά στον Φορέα Ελέγχου Διαφήμισης (στον οποίο υπάγονται τα μέσα ενημέρωσης), καθώς δεν επρόκειτο για δημοσιογραφικό αλλά για διαφημιστικό κείμενο, εντούτοις επικράτησε η άποψη ότι το δημοσίευμα/ανάρτηση αφορά την ΕΔΔ, τόσο σε σχέση με τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, όσο και σε σχέση με την ευθύνη των μέσων ενημέρωσης, όπως αυτή προκύπτει από τον περί Προστασίας της Υγείας (Έλεγχος του Καπνίσματος) Νόμο και τους σχετικούς κανονισμούς του 2017.

Ως εκ τούτου, η ΕΔΔ προχώρησε σε συζήτηση επί του θέματος.

Όπως διαπιστώθηκε, το δημοσίευμα αφαιρέθηκε από την ιστοσελίδα μόλις μερικές ώρες μετά την ανάρτησή του. Το γεγονός κατέδειξε πως υπήρξε αυτορύθμιση του μέσου, γεγονός που αναγνωρίζει η ΕΔΔ.

Παρόλα αυτά η αρχική ανάρτηση συνιστά παραβίαση του Κώδικα σε σχέση με την υποχρέωση των δημοσιογράφων να σέβονται και να προάγουν δικαιώματα και αρχές όπως η δημόσια υγεία.

Δημοσιεύμα στην "Αλήθεια" παραβίασε δύο διατάξεις του ΚΔΔ

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε, σε τακτική συνεδρίασή της, παράπονο (31_22112022) από την Επίτροπο Ισότητας Φύλων για φωτογραφία και το λεκτικό που την συνόδευε στην έκδοση 22/11/2022 της εφημερίδας «Αλήθεια» και αποφάσισε ότι παραβιάζει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, συγκεκριμένα τις Ειδικές Διατάξεις: 12. Δυσμενείς Διακρίσεις και 13. Έμφυλες Διακρίσεις.

Η Επιτροπή αποφάσισε να εξετάσει το θέμα παρά το γεγονός ότι το Μέσο δεν απάντησε, ενώ έχουν ήδη παρέλθει οι 15 μέρες που προβλέπει ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Είναι ομόφωνη η απόφαση της Επιτροπής πως στο δημοσίευμα υπάρχει σαφής παραβίαση του Κώδικα στην Ειδική Διάταξη 12. Δυσμενείς Διακρίσεις και συγκεκριμένα στην πρόνοια 12.2. που αναφέρει: Ισοπεδωτικές και μειωτικές εκφράσεις και χαρακτηρισμοί, χλευασμός, διαπόμπευση και διασυρμός προσώπων ή ομάδων προσώπων είναι ανεπίτρεπτα, αλλά και την Ειδική Διάταξη 13. Έμφυλες Διακρίσεις που αναφέρει:

Τα ΜΕ αποφεύγουν οποιεσδήποτε άμεσες ή έμμεσες αναφορές και φρασεολογία, οι οποίες συνιστούν διάκριση στη βάση του φύλου, της ταυτότητας φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού.

Αναφορές οι οποίες αναπαράγουν στερεότυπα και αναχρονιστικές αντιλήψεις για το φύλο, ή στοχοποιούν, προσβάλλουν και μειώνουν ανθρώπους στη βάση του φύλου, της ταυτότητας φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού, είναι καταδικαστέες.

Σύμφωνα με την Επιτροπή η εικόνα που δημοσιεύτηκε με τη συγκεκριμένη αναφορά, ως σκέψεις που αποδίδονται σε άνδρα ο οποίος κοιτάζει σε συγκεκριμένο σημείο μια γυναίκα, η οποία ψωνίζει, αναπαράγει σεξιστικά στερεότυπα, αντικειμενοποιεί το γυναικείο σώμα και είναι προσβλητικό.

Σύμφωνα με την Επίτροπο Ισότητας Φύλων, που υπόβαλε το παράπονο, «Τόσο η φωτογραφία όσο και το λεκτικό περιέχουν σεξιστικά μηνύματα και αναπαράγουν/διαιωνίζουν στερεοτυπικές συμπεριφορές». Η Επίτροπος υπενθυμίζει επίσης ότι «το Δεκέμβριο του 2020 η ολομέλεια της Βουλής ψήφισε τον «Περί της Καταπολέμησης του Σεξισμού και του Διαδικτυακού Διαδεδομένου Σεξισμού και περί Συναφών Θεμάτων Νόμο» με στόχο «την ποινικοποίηση του σεξισμού, δηλαδή οποιασδήποτε δημόσιας ή ιδιωτικά εκδηλούμενης σεξιστικής συμπεριφοράς, η οποία στρέφεται κατά συγκεκριμένου προσώπου ή συγκεκριμένης ομάδας προσώπων και η οποία συνιστάται σε ενέργεια, χειρονομία, οπτική παρουσίαση, πρακτική, προφορικό ή γραπτό λόγο που βασίζεται στην ιδέα ή αντίληψη ότι ένα πρόσωπο ή μια ομάδα προσώπων είναι κατώτερα λόγω φύλου». Και προσθέτει: «Στόχος των σεξιστικών αυτών ενεργειών είναι η δημιουργία εκφοβιστικού, εχθρικού, εξευτελιστικού, ταπεινωτικού και προσβλητικού περιβάλλοντος προς το θύμα, η καταπάτηση των δικαιωμάτων και ο τραυματισμός της αξιοπρέπειας του, ενώ μέσω αυτών αναπαράγονται και διαιωνίζονται τα έμφυλα στερεότυπα και οι διακρίσεις».

Η Επιτροπή σημειώνει πως το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε από το Μέσο το γυναικείο σώμα για να σχολιάσει ένα οικονομικό θέμα, έχει ως αποτέλεσμα να αναπαράγει στερεότυπα σεξιστικά για τις γυναίκες. Είναι επίσης απαράδεκτο να κόβεται το κεφάλι της γυναίκας σε μια φωτογραφία, και πως αυτό συνιστά ξεκάθαρη αντικειμενικόποιηση των γυναικών, εστιάζοντας σε ένα μόνο κομμάτι του σώματός της μόνο…

Η Επιτροπή συστήνει προς όλα τα Μέσα πως ο όρος «καλάθι της νοικοκυράς» είναι ξεπερασμένος και θα πρέπει να αντικατασταθεί, όπως έχει γίνει στην Ελλάδα, με τον όρο «καλάθι του νοικοκυριού».

Καμία παραβίαση στο ρεπορτάζ του Alpha Tv

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (23_14092022) για το ρεπορτάζ με τίτλο «Βίντεο ντοκουμέντο: Άσκηση βίας από τον Διευθυντή Λυκείου καταγγέλλει μαθητής», που προβλήθηκε στην εκπομπή «Με αγάπη Χριστιάνα» στις 7/9/2022 και αναπαράχθηκε από το alphanews.live και το κεντρικό δελτίο ειδήσεων.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο Καθηγητικό Σύλλογο Λατσιών το ρεπορτάζ έχει σαν αποτέλεσμα να «ηρωποιείται» ο μαθητής και να παρουσιάζεται σαν θύμα του Διευθυντή του Σχολείου. Επιπλέον στο παράπονο τονίζεται ότι δεν έγινε καμία κίνηση από μέρους του Σταθμού για να ακουστεί και η άλλη άποψη.

Στην απάντησή του ο Διευθυντής Ειδήσεων του Alpha Κύπρου, Γιώργος Κασκάνης, εξέφρασε την έκπληξή του για το παράπονο.

προκαλεί έκπληξη το παράπονο που διατυπώνεται εναντίον του Alpha Κύπρου για το συγκεκριμένο ρεπορτάζ. Και εξηγεί: «Μιλάμε για ένα περιστατικό με οπτικό υλικό (το οποίο παραποιήθηκε για να μην φωτογραφίζονται τα πρόσωπα), το οποίο καταγγέλθηκε στην Αστυνομία. Ως εκ τούτου, είχε το δημοσιογραφικό του ενδιαφέρον». Διευκρίνισε επίσης ότι «ούτε στην εκπομπή "Με αγάπη Χριστιάνα", ούτε στην είδηση του alphanews.live, ούτε στο δελτίο ειδήσεων έγινε αναφορά στο όνομα του σχολείου. Το όνομα του σχολείου το αποκαλύπτει η καταγγελία!». Και πρόσθεσε πως «Μαζί με τις καταγγελίες του δικηγόρου του παραπονουμένου, προβλήθηκε η γραπτή δήλωση του διευθυντή, η οποία έδινε σε έκταση τη δική του εκδοχή για το περιστατικό. Συγκεκριμένα: "Το πρωί, πριν χτυπήσει το κουδούνι, 4-5 κουκουλοφόροι μαζί με ομάδα μαθητών άναψαν καπνογόνα στον όροφο. Ανέβηκα τρέχοντας στον όροφο και έπιασα ένα κουκουλοφόρο από πίσω από την κουκούλα. Δοκίμαζε να φύγει και τον κρατούσα για να βγάλει την κουκούλα. Ως διευθυντής οφείλω να προστατεύσω τους μαθητές από εξωσχολικούς και άγνωστους με κουκούλες και γι' αυτό προσπάθησα να τον ακινητοποιήσω. Σε καμία περίπτωση δεν χτύπησα, απλά τραβούσα δυνατά την κουκούλα"… Επιπρόσθετα ο κ. Κασκάνης εξήγει πως «τα όποια σχόλια έγιναν μετά την παρουσίαση του θέματος στην εκπομπή "Με αγάπη Χριστιάνα", αφορούσαν άλλο σχολείο από το οποίο αποβλήθηκαν δεκάδες μαθητές λόγω κουρέματος. Ειδικά σε ό,τι αφορά το δελτίο ειδήσεων, σε καμία περίπτωση δεν υπήρξε "ετεροβαρής κάλυψη που προσέβαλε το σχολείο". Απεναντίας, η θέση του διευθυντή προβλήθηκε πρώτη και πριν από τους ισχυρισμούς του δικηγόρου».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξετάζοντας όλα τα δεδομένα, παράπονο και απάντηση, κατέληξε κατά πλειοψηφία ότι δεν υπάρχει παραβίαση του δικαιώματος απάντησης και ως εκ τούτου δεν υπάρχει καμία παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Περί Δικαιώματος Απάντησης...

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε παράπονο (23_21/07/21) εναντίον της εφημερίδας «Καθημερινή» για τα άρθρα της Μ. Οικονομίδου με τίτλους «Στο Σταυροδρόμι της ιστορίας του το ΑΚΕΛ», ημερομηνίας δημοσίευσης 11/7/21 και «Όλοι οι άνθρωποι του Στέφανου», ημερομηνίας 18/7/21.

Σύμφωνα με τον παραπονούμενο τα άρθρα περιλαμβάνουν «ανακριβείς και παραπλανητικές πληροφορίες», ενώ καταγγέλλει παράλληλα τη δημοσιογράφο για «άρνηση διόρθωσης».

Κατά την απάντησή της η Μ. Οικονομίδου ανέφερε: «Από τα όσα καταγράφεται στο ρεπορτάζ δε νομίζω να τέθηκε ζήτημα επίθεσης από πλευράς της «Καθημερινής» προς το πρόσωπο του Νίκου Τριμικλινιώτη. Αντιθέτως, μόνο αν έγραφα όλα όσα γνώριζα χωρίς να επικοινωνήσω μαζί του θα είχε κάθε λόγο να μιλά για επίθεση. Δεν το έκανα για λόγους αβρότητας και δημοσιογραφικής ακεραιότητας».

Και πρόσθεσε: «Με μεγάλη μας χαρά επίσης, θα δημοσιεύαμε οποιαδήποτε επιστολή μας απέστελλε, καθώς είμαι πλήρως ενήμερη για το δικαίωμα της απάντησης. Είτε αφορούσε τη δική του θέση για τα κομματικά δρώμενα του ΑΚΕΛ, είτε για την τήρηση του νόμου για τα προσωπικά δεδομένα από στελέχη. Ουδέποτε έκανε ή ζήτησε κάτι τέτοιο. Συνεπώς σε τι ακριβώς θα έπρεπε να του απαντήσω και τι ακριβώς θα έπρεπε να διορθώσω;».

Η Επιτροπή εξετάζοντας το παράπονο αποφάνθηκε, ομόφωνα, ότι από το περιεχόμενο και την ουσία του άρθρου δεν προκύπτει ζήτημα παραβίασης οποιασδήποτε διάταξης του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας. Ωστόσο, αποφασίστηκε κατά πλειοψηφία πως υπάρχει παραβίαση του Δικαιώματος Απάντησης και συγκεκριμένα της Διάταξης 2 του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας που αναφέρει τα κάτωθι:

ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗΣ

Τα Μ.Μ.Ε. παρέχουν στους επηρεαζόμενους, στην κατάλληλη περίπτωση και ιδιαιτέρως όταν έχουν υποστεί επίθεση, την ευκαιρία να απαντήσουν, και εν πάσει περιπτώσει μέσα σε χρονικό διάστημα που δεν θα απέχει χρονικά από το δημοσίευμα ή τη μετάδοση τόσο, ώστε το δικαίωμα απάντησης να καθίσταται άνευ αντικειμένου. Τα ΜΜΕ έχουν το δικαίωμα να συντομεύουν μακροσκελείς επιστολές, νοουμένου ότι δεν θα επηρεάζεται ουσιωδώς το περιεχόμενο της απάντησης και να αρνούνται τη δημοσίευση επιστολών που είναι ενδεχόμενο να έχουν νομικές συνέπειες για τα ίδια ή τρίτα πρόσωπα.

Σε κάθε περίπτωση η ΕΔΔ επισημαίνει πως θα έπρεπε η αρθρογράφος να δημοσιοποιήσει την επιστολή που της απηύθυνε ο παραπονούμενος.

Αλλοίωση των γεγονότων σε δημοσίευμα του kerkida.net

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε σειρά παραπόνων (21_190822) για δημοσίευμα της ιστοσελίδας kerkida.net στις 19/08/2022 που αναφερόταν στον ποδοσφαιριστή Kingsley Sarfo και είχε τίτλο «Τι τους έκανε ο Σαρφό; Τώρα εξηγείται το... μίσος των Σουηδών (ΒΙΝΤΕΟ)».

Οι παραπονούμενοι κάνουν λόγο για «παραπληροφόρηση» και για «απαράδεκτο δημοσίευμα», ενώ υποστηρίζουν ότι «η συγκεκριμένη σελίδα προσπαθεί να ξεπλύνει έναν καταδικασμένο βιαστή». Χαρακτηριστικά σημειώνεται σε ένα από τα παράπονα πως «…διαβάζοντας kerkida.net διάβασα ένα άρθρο που υποστήριζε ότι οι οπαδοί της Djurgärdens ανάρτησαν πανό κατά του Kingsley Sarfo όχι επειδή έχει καταδικαστεί για βιασμό μιας 14χρονης συμπατριώτισσας τους... αλλά επειδή πριν 5-6 χρόνια σκόραρε 2 γκολ εναντίον της ομάδας τους...».

Στην απάντησή του ο Θεόδωρος Μίτλετον, ο κατά Νόμον υπεύθυνος της Digital Tree Media Ltd και της ιστοσελίδας www.kerkida.net, κάνει λόγο για «αβάσιμα και αυθαίρετα παράπονα». Επιπλέον επικαλείται κανονισμούς λειτουργίας της ΕΔΔ, υποδεικνύοντας στην Επιτροπή πώς πρέπει να χειρίζεται τα παράπονα, σημειώνοντας πως «όσοι έκαναν παράπονο προς την Επιτροπή δεν είναι επηρεαζόμενοι, άρα δεν δικαιούνται να υποβάλουν παράπονο».

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέτασε τα παράπονα, καθώς και την απάντηση του Μέσου, και αποφάσισε ομόφωνα ότι υπάρχει παραβίαση του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και συγκεκριμένα της Ειδικής Διάταξης 1. Ακρίβεια.

«Τα ΜΜΕ μεριμνούν ώστε να μη δημοσιεύονται ανακριβείς, παραπλανητικές, φανταστικές ή διαστρεβλωτικές της αλήθειας ειδήσεις, πληροφορίες ή σχόλια. Σε περίπτωση που έχει συμβεί κάτι τέτοιο χωρούν σε άμεση διόρθωση ή και απολογία.

Τα ΜΜΕ ενώ έχουν δικαίωμα να προβαίνουν σε αναλύσεις και να υποστηρίζουν συγκεκριμένες θέσεις, εν τούτοις θα πρέπει να καθιστούν σαφή τη διάκριση μεταξύ γεγονότος και ερμηνείας, σχολίου ή εικασίας.

Τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί των έχουν υποχρέωση να παρέχουν έγκυρη πληροφόρηση στους καταναλωτές.»

Σύμφωνα με την Επιτροπή, στο δημοσίευμα εντοπίζεται αλλοίωση των γεγονότων, καθώς ο δημοσιογράφος ερμηνεύει την αναφορά στο πανό (το οποίο παρουσιάζεται και με φωτογραφία στο δημοσίευμα) με ένα δικό του τρόπο, και όχι σύμφωνα με το πραγματικό γεγονός, δηλαδή την καταδίκη του ποδοσφαιριστή για το έγκλημα του βιασμού στη Σουηδία.

Αναφορικά με το σημείο στην απάντηση του Μέσου που αφορά στον τρόπο με τον οποίο η ΕΔΔ χειρίζεται παράπονα και σε αυτούς που «δικαιούνται» να υποβάλλουν παράπονα προς αυτήν, η Επιτροπή παραπέμπει στον ίδιο τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας και στο Καταστατικό λειτουργίας της. Σύμφωνα με το σημείο 16 στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα:

Η Επιτροπή δέχεται παράπονα από απλά, φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Ως εκ τούτου όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να υποβάλουν παράπονο, είτε είναι επηρεαζόμενοι, είτε όχι.

Επιπλέον υπενθυμίζει στο Μέσο ότι σύμφωνα με το σημείο 10 στις Γενικές Διατάξεις του Κώδικα:

Ο σεβασμός της αλήθειας και του δικαιώματος του πολίτη για αντικειμενική, ολοκληρωμένη και έγκυρη πληροφόρηση αποτελεί υποχρέωση όλων των Μέσων και όλων των Δημοσιογράφων.