Διάσκεψη Τύπου Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, 7/12/2007

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας έδωσε Διάσκεψη Τύπου στις 7 Δεκεμβρίου, 2007, στη Δημοσιογραφική Εστία, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης δέκα χρόνων από την καθίδρυση και λειτουργία της. Στη Διάσκεψη ο πρόεδρος της Επιτροπής κ. Ανδρέας Μαυρομμάτης μίλησε για την Επιτροπή και την αποστολή της, με ιδιαίτερη έμφαση στη θεμελιώδη αρχή της αυτορρύθμισης και προέβη σε απολογισμό του έργου της.

Στη Διάσκεψη τιμήθηκε ο πρόεδρος της Ενωσης Συντακτών Κύπρου κ. Ανδρέας Καννάουρος για τη συμβολή του στην καθίδρυση της Επιτροπής και τη συμμετοχή του για δέκα έτη στις συνεδρίες της. Το κείμενο που διάβασε ο κ. Μαυρομμάτης ακολουθεί:

Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΗΣ

Φέτος συμπληρώθηκαν 10 χρόνια από τη σύσταση και λειτουργία της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας από τους ιδρυτικούς φορείς, την Ενωση Συντακτών Κύπρου, το Σύνδεσμο Εκδοτών και τους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών ηλεκτρονικών ΜΜΕ και το ΡΙΚ.

Η Επιτροπή αποτελείται από 13 μέλη, από τα οποία τα τέσσερα είναι κοινής αποδοχής, προερχόμενα από το ευρύτερο κοινό, ενώ τα άλλα εννιά ορίζονται ανά τρία από τους φορείς. Εργο της είναι η εφαρμογή του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, τον οποίο ενέκριναν οι ιδρυτικοί φορείς.

Παρά το γεγονός ότι τα εννιά από τα μέλη της Επιτροπής ορίζονται από τους φορείς, δεν εκπροσωπούν αυτούς που τους ορίζουν, ούτε και το μέσο από το οποίο προέρχονται, αλλά ενεργούν και αποφασίζουν ως άτομα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα μέλη της Επιτροπής συμμετέχουν ανιδιοτελώς και συνήθως αφιερώνουν χρόνο από τις άλλες ασχολίες τους για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους.

Αποστολή της Επιτροπής είναι από τη μια η προάσπιση της Ελευθερίας της Εκφρασης, της δημοσιογραφικής ελευθερίας και ανεξαρτησίας και από την άλλη η παροχή προστασίας προς τους πολίτες από ενδεχόμενη αντιδεοντολογική συμπεριφορά των ΜΜΕ και των λειτουργών τους στις περιπτώσεις που σαφώς καθορίζονται από τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Οι πρόνοιες του Κώδικα που αφορούν στον τρόπο άσκησης του δημοσιογραφικού λειτουργήματος καθορίζουν το δικαίωμα απόκτησης πληροφοριών και τις υποχρεώσεις των λειτουργών των ΜΜΕ για προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης και την υποχρέωση ολοκληρωμένη ενημέρωση, ακρίβεια και αντικειμενικότητα.
Περιπτώσεις που αναφέρονται στη συμπεριφορά των λειτουργών των ΜΜΕ και ρητά ρυθμίζονται από τον Κώδικα είναι η ακρίβεια των πληροφοριών, η αναζήτηση πληροφοριών από νοσοκομεία, σε περιπτώσεις πένθους και θλίψης, η λήψη πληροφοριών από άλλα ΜΜΕ σε σχέση με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησία, η δωροδοκία και δωροληψία και η μη εκμετάλλευση πληροφοριών για απόκτηση οικονομικού οφέλους.
Πρόνοιες που αποσκοπούν στην προστασία των πολιτών και τον δικαιωμάτων τους αναφέρονται στο δικαίωμα απάντησης, στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής, στο τεκμήριο της αθωότητας, στην προστασία των θυμάτων σεξουαλικών εγκλημάτων και των παιδιών και στις δυσμενείς διακρίσεις με βάση τα φυλετικά, θρησκευτικά ηλικιακά και οποιαδήποτε άλλα προσωπικά χαρακτηριστικά.

Ο Κώδικας κατοχυρώνει, τέλος, το δημοσιογραφικό απόρρητο και καθορίζει σε ποιες περιπτώσεις δικαιολογείται απόκλιση από τις πρόνοιες του προς το δημόσιο συμφέρον.

Η ΘΕΜΕΛΙΩΔΗΣ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΥΤΟΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Θεμελιώδης αρχή λειτουργίας της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας είναι η αυτορρύθμιση, η οποία αποκλείει την ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας. Αυτό σημαίνει ότι η Επιτροπή δεν επιβάλλει οποιαδήποτε ποινή υπό μορφή προστίμου ή αποκλεισμού δημοσιογράφων, αλλά διαπιστώνει την παράβαση προνοιών του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Η μόνη υποχρέωση των ΜΜΕ και των δημοσιογράφων είναι να δημοσιεύουν τις αποφάσεις της Επιτροπής και να συνεργάζονται μαζί της κατά τη διαδικασία διερεύνησης των παραπόνων.

Το σύστημα της αυτορρύθμισης ακολουθείται σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες και όχι μόνο εκείνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η αποτελεσματικότητα του συστήματος καταδεικνύεται από την επιτυχία του σε χώρες με μακρά παράδοση στην αυτορρύθμιση, όπως η Βρετανία και οι Σκανδιναβικές χώρες. Ενδεικτικό αυτού είναι και το γεγονός ότι έγκυροι δημοσιογραφικοί οργανισμοί όχι μόνο αποδέχονται το σύστημα των Συμβουλίων Τύπου, που είναι ο γενικός όρος ονομασίας των σωμάτων αυτορρύθμισης, αλλά διαθέτουν εσωτερικό τμήμα εφαρμογής, είτε του ισχύοντος Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, είτε εσωτερικού Κώδικα. Στους οργανισμούς αυτούς, όταν διαπιστωθεί ότι παρά τον προληπτικό έλεγχο, υπήρξε παραβίαση προνοιών του Κώδικα, γίνεται επανόρθωση και απολογία.

Ο ρόλος της αυτορρύθμισης αναγνωρίζεται και από το νομοθέτη, που έχει καθορίσει ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου προχωρεί σε έγκυρη εξέταση και έκδοση απόφασης για παραβιάσεις προνοιών «του κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας όπως αυτός καθορίζεται σε Κανονισμούς έπειτα από σχετική αίτηση της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας».

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου έχει δικαίωμα υποβολής διοικητικού προστίμου, το οποίο είναι εισπρακτέο με καταναγκαστικά μέτρα, γεγονός που συνιστά ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας.

Η Επιτροπή βρίσκεται σε διάλογο με την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης, αλλά είναι ριζικά αντίθετη με την ποινικοποίηση της δημοσιογραφίας, γιατί πιστεύει ότι η επιβολή ποινών είναι δυνατό να παραβιάσει το δικαίωμα της ελευθερίας έκφρασης, η οποία όχι μόνο προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις, που θεωρούνται νόμοι αυξημένης τυπικής ισχύος, αλλά και να οδηγήσει στη φίμωση των ΜΜΕ.

Για το λόγο αυτό τονίζει την ανάγκη όπως τα ΜΜΕ γενικά και όχι μόνο τα ηλεκτρονικά, στα οποία αφορούν οι νομοθετικές ρυθμίσεις, έχουν υποχρέωση να υποστηρίξουν και να συμβάλουν στην προαγωγή του συστήματος αυτορρύθμισης.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος στήριξης του συστήματος της αυτορρύθμισης είναι η πρόθυμη συνεργασία των ΜΜΕ και των λειτουργών τους με την Επιτροπή.
Η εναλλακτική επιλογή είναι η ρύθμιση της συμπεριφοράς τους νομοθετικά.

Δικαίωμα υποβολής παραπόνου στην Επιτροπή έχει οποιοσδήποτε πολίτης, ομάδα πολιτών ή οργάνωση, όχι μόνο σε περιπτώσεις που θίγονται άμεσα, αλλά και όταν πιστεύουν ότι ο χειρισμός ειδήσεων που αναφέρεται σε άλλα άτομα, συνιστά παραβίαση προνοιών του Κώδικα. Η Επιτροπή έχει δικαίωμα αυτεπάγγελτης εξέτασης περιπτώσεων τις οποίες, ως εκ της φύσης τους, θεωρεί εξαιρετικά σοβαρές.

Η Επιτροπή εξετάζει, ύστερα από παράπονο ή αυτεπάγγελτα, 20 ΜΕ 30 υποθέσεις το χρόνο. Ο μέγιστος αριθμός υποθέσεων που εξέτασε κατ’ έτος μέχρι τώρα ήταν 41 και αυτό έγινε το 2005, λόγω ενδεχομένως της αυξημένης ευαισθητοποίησης του κοινού μετά το πανευρωπαϊκό συνέδριο Συμβουλίων Τύπου που πραγματοποιήθηκε στην Κύπρο και κάποιων εξαιρετικών γεγονότων, όπως το τραγικό αεροπορικό δυστύχημα της «Ηλιος», η κακομεταχείριση δημοσιογράφων από αστυνομικούς κατά την απεργία των οδηγών φορτηγών και η αμφισβήτηση του δικαιώματος τηλεοπτικών σταθμών να λαμβάνουν σκηνές, για σκοπούς δελτίου ειδήσεων, από ποδοσφαιρικές συναντήσεις.

Τα πιο συχνά και σοβαρά παράπονα αφορούσαν σε αποκάλυψη της ταυτότητας θυμάτων σεξουαλικών εγκλημάτων ή στο γενικότερο χειρισμό αυτών των θεμάτων, στην παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας υπόπτων, σε δυσμενείς διακρίσεις, κυρίως σε βάρος αλλοδαπών, στο χειρισμό ειδήσεων που αναφέρονται σε ανηλίκους και στην αποκάλυψη της ταυτότητας των θυμάτων οδικών δυστυχημάτων, προτού ενημερωθούν οι εγγύτεροι οικείοι τους.

Η Επιτροπή σημειώνει με ικανοποίηση ότι τα ΜΜΕ και οι λειτουργοί τους έχουν ευαισθητοποιηθεί σε μεγάλο βαθμό γύρω από τα θέματα αυτά, όπως καταδεικνύεται από το γεγονός ότι έχει μειωθεί ο αριθμός των παραπόνων για παραβίαση των συναφών προνοιών του Κώδικα. Διαπιστώνει επίσης ότι σε μεγάλο βαθμό οι παραβιάσεις των προνοιών του Κώδικα οφείλονται μάλλον σε αμέλεια ή παρεξηγημένες αντιλήψεις.
Ωστόσο πιστεύει ότι υπάρχει ακόμη μεγάλο περιθώριο βελτίωσης, με την ενημέρωση και επιμόρφωση τόσο των δημοσιογράφων όσο και ανωτέρων στελεχών στην ιεραρχία των ΜΜΕ. Για το λόγο αυτό έχει προσπαθήσει επανειλημμένα να διοργανώσει είτε σύντομα επιμορφωτικά σεμινάρια, είτε εργαστηριακές συναντήσεις στους χώρους εργασίας. Δυστυχώς, αν και οι διευθύνσεις πολλών ΜΜΕ έχουν συμφωνήσει και αποδεχθεί την ιδέα, η προσπάθεια προσκρούει στην πρακτική εφαρμογή.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Επιτροπή –αν και η κατάσταση έχει βελτιωθεί σημαντικά σε σύγκριση με τον πρώτο καιρό της λειτουργίας της- είναι η έγκαιρη συνεργασία των ΜΜΕ όταν ζητείται η συνδρομή τους στη διερεύνηση παραπόνων, με τη μορφή υποβολής των θέσεών τους και την προμήθεια μαγνητοσκοπήσεων ή άλλου υλικού που σχετίζεται με υποβαλλόμενα παράπονα.

Ένα άλλο πρόβλημα που σχετίζεται με τη λειτουργία της Επιτροπής, είναι το οικονομικό. Οι φορείς ίδρυσης της Επιτροπής έχουν αναλάβει την υποχρέωση να καλύπτουν τις δαπάνες λειτουργίας της, αλλά οι συνδρομές τους από μερικές εκατοντάδες λίρες είναι ανεπαρκείς. Η Πολιτεία, αναγνωρίζοντας τη σημασία της αποστολής και του έργου της Επιτροπής, έχει παραχωρήσει μια μικρή χορηγία, που μόλις καλύπτει τα ενοίκια, τα λειτουργικά έξοδα και σκελετώδεις γραμματειακές υπηρεσίες. Πιστεύουμε ότι η χορηγία αυτή πρέπει να αυξηθεί, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι τα οικονομικά δεδομένα έχουν μεταβληθεί από τον καιρό της παραχώρησής του.

Στόχος της Επιτροπής, που είναι και η προσδοκία του κοινού, είναι η διερεύνηση των παραπόνων και η έκδοση απόφασης το ταχύτερο δυνατό. Είναι για το λόγο αυτό που η Επιτροπή απευθύνεται και πάλι στα ΜΜΕ και τους λειτουργούς τους για να τους ζητήσει όπως εκπληρώνουν πρόθυμα και χωρίς καθυστέρηση την υποχρέωση τους και πρόθυμη και έγκαιρη συνεργασία, που απορρέει από τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Η Επιτροπή επιδιώκει τη σε όσο το μεγαλύτερο δυνατό βαθμό την ευαισθητοποίηση των ΜΜΕ και των λειτουργών τους για τήρηση των προνοιών του Κώδικα και παράλληλα την ευαισθητοποίηση του κοινού, τόσο για το έργο της Επιτροπής όσο και για τα δικαιώματα των πολιτών έναντι αυθαιρεσιών και παραβιάσεων του Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας.

Για το λόγο αυτό έχει αναβαθμίσει την ιστοσελίδα της www.cmcc.org.cy
Περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες για την Επιτροπή, την αποστολή και το έργο της, τις αποφάσεις και ανακοινώσεις των τελευταίων πέντε ετών και συνδέσμους στην παγκόσμια ιστοσελίδα όλων των Επιτροπών Δεοντολογίας και Συμβουλίων Τύπου και Κυπριακών και Ελληνικών εφημερίδων.

Ο κ. Μαυρομμάτης αναφέρθηκε στην προσωπική του ανάμιξη στη σύσταση της Επιτροπής, λέγοντας ότι όταν πριν από 13 χρόνια του ζήτησε ο Πρόεδρος της Ενωσης Συντακτών Κύπρου κ. Ανδρέας Καννάουρος να συντάξει τον Κώδικα Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, έργο που κράτησε δύο χρόνια, θεώρησε ότι, παρά το δύσκολο του εγχειρήματος, ότι ήταν καθήκον του να συμβάλει στην προσπάθεια, προκειμένου να προωθηθεί το σύστημα της αυτορρύθμισης και να αποτραπεί το ενδεχόμενο νομοθετικής ρύθμισης της συμπεριφοράς των ΜΜΕ και ποινικοποίησης της δημοσιογραφίας.

Απαντώντας σε ερώτηση για την πιο δύσκολη υπόθεση που εξέτασε η Επιτροπή, ο κ. Μαυρομμάτης είπε ότι κάθε υπόθεση έχει τις ιδιαιτερότητές της, αλλά οι πιο δύσκολες είναι αυτές που έχουν πολιτικό χρώμα και εμπεριέχουν το στοιχείο της πολιτικής αντιπαράθεσης. Από την άποψη αυτή, η πιο δύσκολη ίσως υπόθεση ήταν το παράπονο του δημοσιογράφου Μιχάλη Ιγνατίου εναντίον του επίσης δημοσιογράφου Μακάριου Δρουσιώτη για την έκδοσή του σε βιβλιάριο και ψηφακό δίσκο "Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα", που ήταν μια από τις λίγες περιπτώσεις στις οποίες η Επιτροπή θεώρησε αναγκαίο να ακούσει προφορική μαρτυρία από τους εμπλεκόμενους.(υπόθεση 34/2005)

Σε ερώτηση για το βαθμό συνεργασίας των ΜΜΕ στη δημοσίευσης των αποφάσεων της Επιτροπής, ο κ. Μαυρομμάτης απάντησε ότι δεν έχει φθάσει ακόμη στον επιθυμητό βαθμό, αλλά η κατάσταση έχει βελτιωθεί σημαντικά σε σχέση με τον πρώτο καιρό λειτουργίας της Επιτροπής και είναι καλύτερη όσον αφορά στα έντυπα ΜΜΕ σε σχέση με τα ηλεκτρονικά.
Εξ άλλου, απαντώντας σε ερώτηση για τη θέση της Επιτροπής στο θέμα της κατάργησης της νομοθεσίας περί λιβάλλου, ο κ. Μαυρομμάτης είπε ότι δεν είναι εντός των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής να κάμει εισηγήσεις επί του θέματος, αλλά είπε ότι προσωπικά πιστεύει πως η νομοθεσία πρέπει να καταργηθεί, γιατί υπάρχει ενδεχόμενο φίμωσης του Τύπου και περιορισμού του δικαιώματος της Ελευθερίας Εκφρασης και γι' αυτό η σύγχρονη τάση είναι η κατάργηση της νομοθεσίας αυτής.

Στο τέλος της Διάσκεψης, η ΕΔΔ τίμησε τον πρόεδρο της ΕΣΚ κ. Ανδρέα Καννάουρο για την άοκνη και πολύτιμη συμβολή του στη σύσταση της Επιτροπής και τη σχεδόν ανελλιπή συμμετοχή του στις συνεδρίες της, στα δέκα χρόνια της λειτουργίας της.

Ο κ. Μαυρομμάτης εξέφρασε θερμές ευχαριστίες της Επιτροπής προς τον κ. Καννάουρο που αποχώρησε από την Επιτροπή και του απένειμε, σε ένδειξη ευχαριστιών και τιμής αναμνηστική πλακέτα, που γράφει:

Η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας
προς τον Πρόεδρο της Ενωσης Συντακτών Κύπρου
κ. ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΝΝΑΟΥΡΟ
σε ένδειξη τιμής και ευχαριστιών
για τη συμβολή του στη σύσταση της ΕΔΔ
και τη συμμετοχή του σ’ αυτή για δέκα συνεχή έτη
1997-2007

Ο Πρόεδρος της Ενωσης Συντακτών Κύπρου, παραλαμβάνοντας την αναμνηστική πλακέτα, ευχαρίστησε για την τιμή που του έγινε και είπε ότι "αυτό που προσέφερα ήταν το αυτονόητο, ήταν η υποχρέωση μου, ήταν το καθήκον μου, ήταν η αποστολή μου".

Η Ενωση Συντακτών Κύπρου, είπε ο κ. Καννάουρος, αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει τον κ. Μαυρομμάτη για την προσφορά του και παράκληση και επιθυμία της είναι να συνεχίσει ο κ. Μαυρομμάτης να προσφέρει τις υπηρεσίες του.

Ο Πρόεδρος της ΕΣΚ ευχαρίστησε και τα άλλα μέλη της ΕΔΔ, ιδιαίτερα τα τέσσερα μέλη κοινής αποδοχής και το Γραματέα για το έργο τους Καταλήγοντας είπε:.

''Η Επιτροπή έχει μια αξιόλογη προσφορά και πρέπει να εκτιμηθεί αυτή η προσφορά και από τη δημοσιογραφική οικογένεια και από την κοινωνία. Εχουμε ακόμα και ελλείμματα. Σίγουρα. Και εδώ η μαγεία είναι πώς θα μπορέσουμε να ξεπεραστούν αυτά τα ελλείμματα, να προσφέρει ακόμα περισσότερα η ΕΔΔ. Ο κύριος όμως παράγοντας, και το υπογραμμίζω αυτό το πράγμα, είναι η συνειδητοποίηση από τα ίδια τα ΜΜΕ, τους λειτουργούς τους, για την αποστολή αυτού του Σώματος, για την ανάγκη να σεβόμαστε με συνέπεια, με ευλάβεια, τον Κώδικα, τις Αρχές της Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, αυτή την αυτορρύθμιση για να μην έχουμε την ποινικοποίηση και τη νομοθετική επιβολή στην εργασία μας''.